Xantippe – De boosaardige vrouw van Socrates

Bij veel mensen is Xantippe vooral bekend dankzij het Nederlandse telefoonalfabet, waarin haar naam gebruikt wordt om de letter ‘X’ mee aan te duiden. Verder komen we de naam Xantippe nog wel eens tegen als aanduiding voor een boosaardige vrouw. Een duivelin, haaibaai of kreng. Waaraan dankt Xantippe die negatieve connotatie?

Xantippe (ook wel Xanthippe) wordt enkele keren vermeld in het werk van Plato en Xenophon. Volgens de overlevering was zij de vrouw van de grote filosoof Socrates, van wie zelf geen geschreven bronnen overgeleverd zijn. Het meeste van wat wij over hem weten, danken wij aan de geschriften van zijn leerling Plato. Uit dit werk is af te leiden dat Socrates al op leeftijd was toen hij met Xantippe trouwde. Toen de filosoof rond zijn zeventigste overleed, was zijn oudste zoon, Lamproces, namelijk nog maar een kleine jongen.

Volgens Plato was Xantippe een nogal temperamentvolle vrouw. Ze zou in het openbaar geregeld naar haar man hebben geschreeuwd, stond bekend als humeurig en zeurderig en zou het leven van Socrates op verschillende manieren onmogelijk hebben gemaakt. Toen de filosoof op zijn sterfbed lag en Xantippe veel drama maakte, zou Socrates zijn vrouw hebben weggestuurd (Phaedeo).

Het booze wyf

Veel is verder niet bekend over Xantippe, maar haar naam leeft nog altijd voort. Niet alleen dankzij het telefoonalfabet maar dus ook als synoniem voor de boosaardige vrouw. In de achttiende eeuw figureerde Xantippe in een blijspel van de Nederlandse toneelschrijver Pieter Langendijk. De veelzeggende titel van dit werk luidde: Xantippe, of het booze wyf des Filozoofs Sokrates beteugeld.

Overzicht van boeken over de filosofiegeschiedenis

Bronnen ▼