Abaya – Een beladen (islamitisch) gewaad

De abaya (abaja, abā) is een wijd gewaad dat (op hoofd, handen en voeten na) het volledige lichaam bedekt. Het kledingstuk is tegenwoordig vooral populair onder islamitische vrouwen en dan met name in Noord-Afrika, grote delen van het Midden-Oosten en het Arabisch Schiereiland. De gewaden zijn soms versierd met borduurwerk of kralen.

De abaya wordt normaliter over de dagelijkse kleding gedragen en fungeert daarmee dus als een soort jas. Het gewaad zit erg los om het lichaam en is tegenwoordig in allerlei varianten verkrijgbaar.

De oorsprong van het gewaad gaat ver terug. Naar verluidt zou een oerversie van het kledingstuk ongeveer vierduizend jaar geleden zijn ontstaan in Mesopotamië, waar men een manier zocht om zich te beschermen tegen de hitte en opwaaiend woestijnzand. Opvallend is dat de abaya ook in de Bijbel wordt vermeld, dan als kleding van Hebreeuwse profeten.

Volgens historici belandde de abaya ongeveer een eeuw geleden via Irak en Syrië in Saoedi-Arabië. Daar kreeg het gewaad een islamitische lading, vooral vanwege een wet die bepaalde dat vrouwen zich in het openbaar moesten bedekken. In Saoedi-Arabië droegen vrouwen hierdoor decennialang vrijwel altijd een (doorgaans zwarte) abaya als ze straat op gingen. In 2018 veranderde dit. De kroonprins van Saoedi-Arabië, Mohammed bin Salman, zei toen in een interview met de Amerikaanse televisiezender CBS:

“De wetten zoals uiteengezet in de sharia zijn glashelder: vrouwen dragen fatsoenlijke en respectvolle kleding, net als mannen. Daarmee wordt niet specifiek gedoeld op een zwarte abaya of een zwarte hoofddoek. De keuze is volledig aan de vrouwen zelf.”

De regels werden hierna dus wat versoepeld maar dat betekende niet dat de abaya volledig uit het straatbeeld verdween. De traditionele zwarte abaya wordt nog altijd gedragen en daarnaast zijn er allerlei variaties verkrijgbaar. Zo zijn er tegenwoordig ook moderne en kleurrijke gewaden die soms zelfs getailleerd zijn en decoratie-elementen bevatten zoals riepen en knopen. Verder zijn er abayas met borduursels, bijvoorbeeld van bloemen of geometrische patronen, soms met een link met de islamitische kunst en cultuur.

Frankrijk en de abaya

Vanwege de zogeheten laïcité, die de basis legt voor een strikte scheiding van kerk en staat, is het in Frankrijk onder meer verboden om in onderwijsinstellingen religieuze symbolen en kledingstukken te dragen.

Op scholen in het land wordt al lange tijd gediscussieerd over de vraag of de lichaambedekkende abaya aangemerkt moet worden als zo’n religieus gewaad. Probleem hierbij is dat het gewaad bij allerlei grote modeketens te koop is en inmiddels ook gedragen wordt door niet-moslims. Volgens critici moet het kledingstuk daardoor niet zozeer als een religieus, maar meer als een cultureel kledingstuk beschouwd worden.

September 2023 werd op Franse openbare scholen desondanks een abaya-verbod ingevoerd. Verantwoordelijk onderwijsminister Gabriel Attal verwees daarbij naar de laïcité en stelde dat aan de kleding van scholieren niet te zien moet zijn welke religie ze aanhangen. Ook de qamis, een blouse die door sommige moslimmannen gedragen wordt, werd verboden. Na invoering van de nieuwe regels werden tientallen meisjes die de abaya droegen van school geweerd. Dat niet altijd even duidelijk is hoe een abaya er precies uit ziet, bleek wel uit het feit dat ook een islamitisch meisje dat een Japanse kimono droeg naar huis werd gestuurd.

Een Franse moslimorganisatie tekende september 2023 bezwaar aan tegen het schoolverbod. Het verbod zou racistisch en seksistisch zijn omdat hij vooral gericht is tegen mensen met een Arabische achtergrond en meisjes. Bovendien zou het gewaad geen religieuze uiting zijn. De rechter ging hier echter niet in mee, waardoor het dragen van de abaya op openbare scholen nog altijd verboden is.

Bronnen ▼