Addergebroed – Herkomst van het scheldwoord

Het bijzonder scheldwoord ‘addergebroed’ of ‘adderengebroed’ is vooral bekend onder mensen die een christelijke opvoeding hebben gehad. Het begrip is namelijk afkomstig uit de Bijbel. Maar in welke context werd dit bijzondere woord gebruikt?

Betekenis van addergebroed

De term addergebroed wordt gebruikt voor mensen die niet oké zijn. Mensen die niet sporen of iets op hun kerfstok hebben, zou je addergebroed kunnen noemen. Addergebroed is ‘kwaad gespuis’, ’tuig’ of ‘zondig volk’.

Addergebroed slaat letterlijk op het nageslacht van adders, ofwel een ‘nest met adders’. Adders zijn slangen die vanuit het perspectief van de Bijbel symbool staan voor het kwaad. Op meerdere plekken in de Bijbel wordt de slang gelijkgesteld aan de duivel of satan, zoals in Openbaring 12:9 (Herziene Statenvertaling)::

“En de grote draak werd neergeworpen, de oude slang, die genoemd wordt duivel en de satan, die het hele aardrijk misleidt..”

Herkomst van addergebroed

Het is dan ook niet opmerkelijk dat het scheldwoord addergebroed afkomstig is uit de Bijbel. In de Bijbel symboliseren slangen listigheid, slechtheid, kwaad en zonde. Denk aan de slang uit Genesis, die de eerste vrouw Eva verleidde om van de appel te eten.

In de Nederlandse taal komt addergebroed voor het eerst, in de spelling ‘aderen ghebroetsel’, voor in de Deux-Aesbijbel uit 1562. In de Statenvertaling uit 1637 wordt dit woord weergegeven als ‘Gij adderengebroedsels’ (Lukas 3:7). De uitspraak addergebroed is dus afkomstig uit het Bijbelboek Lukas, waar Johannes deze term gebruikt.

In de Nederlandse literatuur komt ‘addergebroed’ op tal van plekken terug. Een bekend voorbeeld is het klassieke Nederlandse boek Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart uit 1782, van Betje Wolff en Aagje Deken, waarin de passage voorkomt…

“Zulk eene aanspraak was niet ongepast voor dat Addergebroedzel, waar tegen Joannes de Doper sprak…”

Ook de protestantse schrijver Klaas Norel verwees naar adderengebroed, in zijn boek Vliegers in het vuur uit 1963:

“Ik wil dat je vecht, vecht, vècht! In Normandië, bij Caen. Dat je dat adderengebroed in zee jaagt, dat je het laat verzuipen.”

Lees meer historische scheldwoorden en hun betekenis
Ook interessant: Doerak: betekenis en herkomst
…of: Hondelul: scheldwoord bedacht door een Feyenoorder
Boek: De eerste wereldtaal. De geschiedenis van het Aramees – Holger Gzella

Bronnen ▼