Natascha NeefMaak kennis met Avgi: een 18-jarig meisje uit de regio Thessalië in Centraal-Griekenland. De laatste keer dat iemand haar gezicht zag was bijna 9000 jaar geleden.
Over haar leven aan het einde van de Mesolithische periode rond 7000 voor Christus – toen Thessalië veranderde van een gemeenschap van jager-verzamelaars in een samenleving die begon met het verbouwen van haar eigen voedsel – is weinig bekend. Dankzij een internationaal reconstructieteam onder leiding van professor Manolis Papagrigorakis weten we nu wel hoe Avgi er uit moet hebben gezien. Tijdens een presentatie in het Acropolis Museum werd het gezicht van het meisje onthuld.
Grot van Theopetra
Avgi had prominente jukbeenderen, zware wenkbrauwen, een hoog voorhoofd en een opvallend kuiltje in haar kin. Ze was 1,57 meter groot en haar leeftijd wordt geschat tussen de 18 en 25 jaar. Mogelijk leed ze aan bloedarmoede en had ze een vitaminegebrek, maar volgens Papagrigorakis kan dat nog niet met zekerheid worden gezegd. Over de omstandigheden van haar dood is niet veel bekend.
In 1993 vonden archeologen de overblijfselen van het meisje in de grot van Theopetra, drie kilometer ten zuiden van Kalambaka. Haar schedel en tanden waren uitzonderlijk goed geconserveerd. De archeologen noemden haar Avgi (Grieks voor ‘dageraad’) omdat ze leefde tijdens een periode die wordt beschouwd als het begin van de hedendaagse beschaving.
De grot van Theopetra is een bijzondere archeologische vindplaats die al heel wat geheimen heeft prijsgegeven, zoals het oudste bouwwerk dat door mensenhanden is gemaakt. Er zijn bewijzen dat de rechthoekige kamer van 500 vierkante meter aan de voet van een kalkstenen heuvel al 130.000 jaar geleden werd bewoond.
Nauwkeurige reconstructie
De nauwkeurige reconstructie van Avgi’s gezicht was een flinke klus. Een endocrinoloog, orthopedist, neuroloog, patholoog en radioloog van de Universiteit van Athene werkten daarvoor samen met Oscar Nilsson, een Zweedse archeoloog en beeldhouwer die gespecialiseerd is in gezichtsreconstructies.
Aan de hand van een CT-scan werd met een 3D-printer een exacte replica van de schedel gemaakt. Op die kopie werden pinnen gelijmd die de dikte van het vlees op bepaalde anatomische punten van het gelaat weergeven. Vervolgens bouwde Nilsson het gezicht op; spier voor spier. Sommige gelaatstrekken werden gebaseerd op schedelmetingen, andere – zoals de kleur van de huid en de ogen – zijn afgeleid van algemene regionale gezichtskenmerken.
Myrtis
Het is niet de eerste keer dat Papagrigorakis, Nilsson en het team van de Universiteit van Athene een oud gezicht weer tot leven hebben gewekt. In 2010 reconstrueerden ze het gezicht van Myrtis, een 11-jarig meisje dat rond 430 voor Christus in Athene leefde.
Haar overblijfselen werden in 1994 gevonden in een massagraf tijdens opgravingen bij de Kerameikos-begraafplaats in de Griekse hoofdstad. Myrtis overleed aan buiktyfus tijdens een epidemie die tussen 430 en 426 voor Christus een derde van de bevolking van Athene uitroeide.
De nauwgezette reconstructies van Nilsson laten zien hoe onze gezichtskenmerken de afgelopen millennia zijn veranderd. Zo zijn de schedel en kenmerken van Avgi niet uitgesproken vrouwelijk, terwijl Myrtis er niet heel veel anders uitziet dan wij. Volgens Nilsson zijn sommige gelaatstrekken in de loop der tijd verdwenen of ‘gladgestreken’ en is de mens er in het algemeen minder mannelijk uit gaan zien.
Momenteel werkt het team aan de reconstructie van de schedel van een meisje uit Feres, in de prefectuur Magnesia. Haar stoffelijk overschot werd gevonden in een marmeren tombe. Het meisje, dat van archeologen de naam Idyle heeft gekregen, was ongeveer 5,5 jaar oud toen ze in de 5e eeuw voor Christus stierf.
