Botje bij botje leggen – Herkomst en betekenis

Als ‘botje bij botje’ wordt gelegd, deelt men in de kosten. Ieder legt een deel in waardoor een openstaande post volledig wordt betaald. Waar komt deze uitdrukking vandaan en om wat voor soort botje gaat het hier?

Het gaat hier in ieder geval niet om menselijke of dierlijke botten. Met een botje wordt hier een munt bedoeld die in de Middeleeuwen in onze contreien in omloop was. Deze munt stond ook wel bekend als een ‘butken’. Volgens de bekende taalkundige F.A. Stoett was de munt meestal gelijk aan “vier duiten of twee grooten of een halven stuiver”. Stoett weet ook te vertellen waar de naam van de munt vermoedelijk vandaan komt:

“…de helft van een botdrager, waarvan bot(je) eene afkorting is, zoo genoemd, omdat de voorzijde een zittenden leeuw vertoont, wiens kop bedekt is met eene gesloten helmkap, eenigszins gelijkende op een botte (vat, kuip); vandaar ook wel gehelmde leeuw genoemd.”

Wanneer vroeger dus “botje bij botje” werd gelegd, kwamen drinkbroeders in een herberg bijvoorbeeld allemaal over de brug door “botjes” op tafel te leggen, zodat de rekening van de herbergier kon worden voldaan. De uitdrukking komt al zeker sinds halverwege de negentiende eeuw voor, maar is vermoedelijk nog veel ouder. Verwant aan de uitdrukking is “hutje bij mutje leggen”. Ook deze uitdrukking betekent ‘allemaal iets bijdragen’ of ‘gezamenlijk de kosten dragen’.

Overzicht van historische uitdrukkingen en gezegden
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼