Het Buskruitverraad van Guy Fawkes

Op 5 november 1605 probeert een groep Engelse katholieken het parlement in Londen op te blazen. De katholieken zijn niet blij met de Engelse koning Jacobus I en een groot deel van de aristocratie. Ze voelen zich achtergesteld en besluiten in actie te komen. De gebeurtenis komt bekend te staan als het Buskruitverraad oftewel het Gunpowder Plot.

De onvrede van de katholieken had onder meer te maken met het feit dat hun invloed steeds verder afnam. Sinds het ontstaan van de Anglicaanse Kerk onder koning Hendrik VIII in de jaren 1530 hadden de katholieken het al moeilijk. Na een streng bewind ten opzichte van de katholieken onder koningin Elizabeth, hoopten de roomsen onder de nieuwe koning Jacobus I op meer geloofsvrijheid. Begin zeventiende eeuw was duidelijk dat er iets moest gebeuren, want het aantal katholieken was inmiddels flink uitgedund. Engeland telde nog slechts zo’n 35.000 katholieken en 250 priesters.

In eerste instantie leek de nieuwe vorst een tolerante reputatie te hebben, wat de katholieken hoop gaf. Al snel bleek echter dat Jacobus, die sinds 1603 tevens het hoofd van de Anglicaanse Kerk was, slechts één geloofsdoctrine in Engeland voorstond. Daarnaast had Jacobus in 1604 vrede gesloten met Spanje, waardoor de steun van overzeese katholieke landen weg was gevallen.

Een complot

De ontevreden Engelse katholieken smeedden in 1604, op initiatief van de edelman Robert Catesby en zijn bondgenoot Thomas Percy, een complot. Doel was het parlementsgebouw in Londen op te blazen tijdens de opening van het nieuwe parlementaire jaar, en zo in één klap af te rekenen met zowel de koninklijke familie als een groot deel van de aristocratie. De groep kwam in contact met de militair Guy Fawkes, die zich tot het katholicisme bekeerd had. Deze Fawkes had onder meer onder de Spanjaarden gediend in de Nederlanden en daarbij veel ervaring met explosieven opgedaan. Hij leek de geschikte man om de aanslag uit te voeren.

Een van de samenzweerders maakte echter een grote fout die de hele operatie in het water liet vallen. Hij stuurde een waarschuwingsbrief naar zijn rooms-katholieke vriend en zwager die lid was van het Hogerhuis. Deze edelman, Lord Monteagle, kreeg het advies om op 5 november weg te blijven uit het parlementsgebouw. Op die dag moest het buskruit immers tot ontploffing gebracht worden, omdat op dat moment ook de koning in het gebouw aanwezig zou zijn.

In plaats van stilletjes weg te blijven sloeg het Hogerhuislid echter alarm. Kort hierna, in de avond van 4 november 1605, werd het parlementsgebouw doorzocht en trof men in een van de kelders onder het Hogerhuis Guy Fawkes aan, samen met maar liefst zesendertig vaten buskruit. De aanslag werd op deze manier verijdeld. Guy Fawkes werd onmiddellijk gearresteerd en kwam na foltering met de namen van verschillende medeplichtigen op de proppen. Veel samenzweerders hadden toen echter al lang de benen genomen.

Fawkes werd veroordeeld tot de strop en vierendeling. Naar verluidt vond de samenzweerder echter niet de dood aan de galg. Voordat de executie werd voltrokken zou hij van een ladder zijn gesprongen die naar de galg leidde en daarbij zijn nek hebben gebroken. Ook zeven andere samenzweerders werden na een proces ter dood veroordeeld.

De verijdeling van het Buskruitverraad wordt ieder jaar op 5 november gevierd. Deze dag is in Engeland bekend onder de naam Guy Fawkes’ Day, waarbij mensen vreugdevuren ontsteken en vuurwerk afsteken om de verijdeling van het complot te herdenken. Een fragment uit een Engels liedje over het mislukte complot luidt:

Remember the fifth of November, gunpowder trea- son and plot, I know of no rea son why gunpowder treason should ever be forgot, Guy Faw kes. It was his intent, to blow up the King and the Parliament.