Carolus Linnaeus (1707-1778) – Zweedse arts en plantkundige

De Zweedse arts en plantkundige Carolus Linnaeus ontwikkelde in 1735 een systeem om planten te ordenen in verschillende groepen. Dit systeem wordt nog altijd gebruikt. Linnaeus wordt dankzij zijn ideeën beschouwd als de grondlegger van de huidige taxonomie.

De beroemde Zweed werd op 23 mei 1707 geboren in Råshult, een plaats in de Zuid-Zweedse regio Götaland. Een familienaam had hij toen nog niet. Deze was echter wel nodig toen hij in Lund ging studeren. Geïnspireerd door een grote lindeboom die bij zijn geboortehuis stond, koos de jonge Carl voor de achternaam Linnaeus, het gelatiniseerde woord voor linde.

De vader van Carolus Linnaeus was luthers predikant. Hij wilde dat zijn zoon in zijn voetsporen trad en bepaalde daarom dat er een studie theologie gevolgd moest worden. Onderwijzers van de jonge Zweed overtuigden zijn vader er echter van dat dat niets voor hem was. Verschillende leraren waren zelfs van mening dat Linnaeus niet de capaciteiten bezat om een geleerde te worden. Alleen de docent Rothman meende dat Carl wel geschikt was voor de geneeskunde. Zijn vader stemde hiermee uiteindelijk in.

Als kind was Linnaeus al zeer geïnteresseerd in de natuur, onder meer door de vele bloemen en planten die rond zijn ouderlijk huis groeiden. Hij verzamelde ook veel planten uit de omgeving en probeerde die in zijn tuin te poten.

Carolus Linnaeus in Nederland

Vanwege zijn studie reisde Linnaeus enige tijd door Lapland om onder meer de planten en mossen in dat gebied te onderzoeken. Dit resulteerde in het werk Florula Lapponica (1732). Drie jaar hierna reisde Linnaeus naar Nederland om te promoveren tot doctor in de geneeskunde. In Zweden zelf kon dat op dat moment nog niet. Het feit dat Linnaeus zich verloofd had met Sara Lisa Moraeus, dochter van de invloedrijke arts Johan Moraeus, maakte het voor Linnaeus mogelijk om naar Nederland af te reizen.

Op 23 juni promoveerde hij aan de Universiteit van Harderwijk op een proefschrift dat hij in Zweden al geschreven had: Hypothesis nova de febrium intermittentium causa, een nieuwe hypothese over de oorzaak van wisselkoortsen. In Harderwijk herinnert vandaag de dag een torentje aan het bezoek van de wetenschapper: het Linnaeustorentje. In een nis van deze toren is een borstbeeld van de beroemde promovendus te vinden. De promotie vond vermoedelijk plaats in de Catharinakapel in Harderwijk.

Na zijn promotie vertrok Linnaeus naar Amsterdam, waar hij enige tijd studeerde in de bibliotheek van Johannes Burman, professor in de botanie. Hierna reisde de Zweed door naar Leiden. Daar bezocht hij onder meer de Hortus en leerde hij de beroemde wetenschapper Herman Boerhaave kennen.

Systema Naturae

Niet veel later werd Linnaeus’ beroemdste werk, Systema Naturae, uitgebracht. Hierin ordende de Zweed de natuur in verschillende klassen, ordes, geslachten en soorten. Zelf had Linnaeus onvoldoende middelen om het werk te laten drukken. De Schotse arts Isaac Lawson en de Leidse botanicus Jan Frederik Gronovius waren echter zo onder de indruk dat ze besloten de publicatie te financieren. Linnaeus verdeelde de natuur in zijn invloedrijke werk in het mineralenrijk (Regnum lapideum), plantenrijk (Regnum vegetabile) en het dierenrijk (Regnum animale). Het dierenrijk werd vervolgens weer onderverdeeld in zes klassen: viervoeters, vogels, amfibieën, vissen, insecten en wormen.

In totaal zijn er veertien geschriften van Linnaeus in Nederland uitgegeven.

Dood en Linnaeusklokje

Na een periode van ziekte, Linnaeus leed enige tijd aan cholera, keerde de Zweed via Frankrijk terug in zijn geboorteland. Daar trad hij in het huwelijk met Sara Lisa Moraeus. De botanicus vestigde zich in Stockholm en richtte in 1739 met enkele anderen de Zweedse Academie van Wetenschappen op. Tot op hoge leeftijd bleef hij actief als hoogleraar. Na zijn dood werd Linnaeus begraven in de kathedraal van Uppsala.

De Zweed was zo ijdel om een plantje naar zichzelf te vernoemen: het Linnaeusklokje (Linnaea borealis). Linnaeus ontdekte dit plantje tijdens zijn bezoek aan Lapland en beschreef het in zijn Flora Lapponica. Op afbeeldingen is de botanicus vaak te zien met Linnaeusklokje in zijn hand of op zijn revers.

In Zweden komt men afbeeldingen van de wetenschapper nog geregeld tegen. Zijn portret is namelijk te vinden op het briefje van honderd Zweedse kronen.

Bekijk ook onze lijst van uitvindingen
Boek: Linnaeus, de ordening van plant en dier

Bronnen