De geheimen van Romagne, 1914-18

Romagne-sous-Montfaucon is niet meer dan een zeer bescheiden stip op de kaart. Wie het wil vinden moet er enige moeite voor doen. Dorpen en gehuchten als deze zijn er veel in Noord-Frankrijk en geen van deze stippen kon destijds ontsnappen aan la Grande Guerre. Het geweld van de totale oorlogvoering hield de streek jarenlang in gijzeling en ook na afloop van het conflict bleven tal van sporen zichtbaar.

In Les secrets de Romagne ’14-’18 vertolkt Marco Magielse in woord en beeld hoe de oorlog ‘nog altijd nadreunt’ in dit kleine dorpje ten noordwesten van Verdun met amper 200 inwoners. Dat resulteert in een fraai vormgegeven boek dat de lezer in drie talen op compacte wijze informeert over de observaties van de auteur. Hij volgt Jean-Paul en Britt de Vries, een Nederlands echtpaar dat er al jaren woont als gevolg van een sterke fascinatie voor deze oorlog – die vanuit Nederlands perspectief zo sterk met het Westfront wordt geassocieerd.

Het boek brengt een permanente ontdekkingsreis van de toegewijde verzamelaar in beeld en focust daarbij vooral op de materiële erfenissen van het conflict. Het dorp vormt de uitvalsbasis van waaruit de historische fascinatie steeds opnieuw gevoed wordt. Les secrets de Romagne ’14-’18 toont op welhaast uitputtende wijze hoeveel sporen deze oorlog heeft nagelaten in een cirkel van ongeveer vijf kilometer rond het dorp.

Romagne-sous-Montfaucon - cc — Romagne-sous-Montfaucon – cc

Is de oorlog daarmee nog steeds alom aanwezig, overschaduwt het conflict een eeuw na dato nog steeds het plaatselijk leven? Niet voor iedereen. Wie er oog voor heeft treft tal van verwijzingen aan. Sommige, zoals de militaire kerkhoven, zijn zeer aanwezig in het landschap, maar andere sporen zijn overwoekerd door de natuur en slechts zichtbaar voor degene die weet wat hij zoekt en die bovendien daadwerkelijk het verband weet te leggen met deze oorlog. Niet voor niets verwijst de titel van het boek naar de geheimen van het dorp, al gaat het hier bovenal om een publiek geheim.

Mata Hari

Zoekend in beekjes en op braakliggende akkers lijkt er altijd wel metaal op te duiken dat herinnert aan de aanwezigheid van militairen uit de verschillende betrokken kampen. En her en der staan er nog steeds de opgangen naar huizen die na 1918 nooit meer herbouwd werden. Maar dat vraagt om een geoefend oog en de bereidheid dergelijke waarnemingen ook in de context te plaatsen van de oorlog en de nasleep daarvan, zoals zoals de met Amerikaanse hulp gebouwde nieuwe dorpskerk. De oorlog staat inmiddels evenwel op afstand, het is de oorlog van de generatie van de grootouders, in het beste geval van de ouders van de nu nog levende dorpsgenoten. Een goed voorbeeld daarvan is de zoon van een oud-strijder, die diens medailles nog koestert en weet te verhalen dat zijn vader deel uitmaakte van het executiepeloton van Mata Hari.

Wie het (beeld)verhaal goed tot zich laat doordringen realiseert zich hoe de geschiedenis van dit dorp verweven is met die van de Eerste Wereldoorlog. De impact van de toenmalige gebeurtenissen komt op tal van locaties tot uiting en dat tekent de reikwijdte van het conflict, ook op dorpsniveau. Evenzeer toont het daarmee hoe alledaags de huidige verschijningsvormen van deze oorlog zijn geworden, misschien ook juist zozeer onder handbereik liggen dat de vergetelheid daarmee eerder wordt gestimuleerd dan ontkracht.

~ Kees Ribbens – NIOD / EUR