Ieder schilderij, plakkaat, artikel, foto of archiefstuk heeft een eigen verhaal. Soms is het verhaal groot, soms klein. De gemene deler is dat ieder stuk uniek is en zijn eigen geschiedenis heeft. In deze rubriek wordt zo’n unieke bron uit WO2-zoekmachine oorlogsbronnen.nl uitgelicht. Deze aflevering: de jas van de gefusilleerde Joodse verzetsman Eliazar Blei Weissmann.
Fietsend onderweg naar zijn werk voor de Sicherheitspolizei werd Hermann Heinrich Pennings ter hoogte van het postkantoor op de Coolsingel in Rotterdam ingehaald door twee andere fietsers. Tijdens het inhalen haalden ze de trekker over en schoten Pennings, een SD’er, NSB’er en SS’er ineen, door het hoofd. De liquidatie van deze collaborateur op 19 februari 1945 is nauw verbonden met de gebeurtenissen op de daaropvolgende dag en daarmee het uitgelichte object: de lerenjas van verzetsman Weissmann.
Represailles
De liquidatie van Pennings door het verzet lokte Duitse vergeldingsmaatregelen uit. Als represaille werden de volgende ochtend tien verzetsleden gefusilleerd (zie de namen hieronder). Dit gebeurde tegen de zijkant van het gebouw ‘Utrecht’, recht tegenover de plek des onheils van de vorige dag: het postkantoor aan de Coolsingel.
- J. Kruiniger 19-11-1920
- Cor de Jong 16-06-1917
- P.H. Margré 9-12-1915
- B.L. Boogaard 21-4-1915
- N. v.d. Heijden 22-4-1891
- Nic. Koers 2-10-1917
- Gust. A. Koot 23-2-1914
- El Blei Weismann 30-4-1907. Gefusilleerd onder de naam Ed van Wijk
- Mar. Casp. Grabijn 29-3-1915
- Th. Stol 23-12-1887
Een leren jas met kogelgaten
Een van de tien slachtoffers was de Joodse verzetsman Eliazar Blei Weissmann. Deze leraar en ambtenaar bij de Gemeente Den Haag werd per 1 maart 1941 ontslagen wegens zijn Joodse achtergrond. Hij dook onder in Delft en was daar betrokken bij de LO en een van de initiatiefnemers van het illegale blad De Gids. Zijn arrestatie op 8 februari 1945 bracht hem uiteindelijk op het politiebureau in Rotterdam. Vervolgens werd Weissmann op 20 februari samen met negen andere verzetsleden gefusilleerd. De kogelgaten in de leren jas getuigen nog van zijn executie. De jas werd later teruggegeven aan de familie en de gaten zijn dichtgenaaid. Vermoedelijk heeft broer Lodewijk de jas daarna nog gedragen.
Afschrikking
Na de executie bleven de lichamen nog tenminste een dag liggen en werd een bordje geplaatst met de tekst:
‘Deze tien wegen illegal werk gearesteerde Personen zijn als vergelding wegen een moordaanslag op een nederlandse SS-mann van de Sicherheitspolizei doodgeschoten.’
Represaille als vergeldingsmaatregel werd vaak toegepast door de Duitse machthebber. Niet alleen verzetsleden waren hier slachtoffer van, ook burgers, op het verkeerde tijdstip en de verkeerde plaats, konden toevallig slachtoffer worden. Zeker richting het einde van de bezetting escaleerde het geweld en liep vergelding over en weer uit de hand. De zware Duitse vergelding veroorzaakte lastige dilemma’s voor verzetsgroepen.
WO2 Open Data Depot
De foto van de leren jas van Eliazar Blei Wiessmann is één van de bronnen die reeds zijn verzameld in het kader van ‘WO2 Open Data Depot’. Binnen dit project worden kwalitatief hoogwaardige digitale WO2-bronnen met een open licentie beschikbaar (gemaakt) voor het brede publiek. We stimuleren zo het gebruik van het materiaal. Het project is volop aan de gang en naar verwachting zijn dit voorjaar de bronnen gepubliceerd via verschillende kanalen. Houd vooral de projectenpagina in de gaten voor de laatste stand van zaken.
