De kluts kwijt zijn – Herkomst en betekenis

Als je de kluts kwijt bent of de kluts kwijtgeraakt bent, ben je even in de war. Je weet niet wat je moet doen, je bent een beetje hoteldebotel of van slag. Wat is de herkomst van de uitdrukking ‘de kluts kwijt zijn’ precies?

Verklaring één: de kluts kwijt komt uit de kookwereld

De kluts kwijtraken is een gezegde dat afkomstig is uit de wereld van eten en koken. Wie bijvoorbeeld eieren, pannenkoekenmix of slagroom klutst, moet zorgen voor een goede en regelmatige cadans. Raak je de slag kwijt, de kluts kwijt, dan hapert het mixen en wordt het mengsel niet goed geroerd.

Verklaring twee: papier maken vereist nauwkeurig klutsen

Volgens de taalkundige F.A. Stoett (1863-1936) kan er ook nog een andere oorsprong zijn van ‘de kluts kwijt zijn’ of ‘de kluts kwijt raken’. Namelijk de papierindustrie. Mensen die papier vervaardigden, moesten de drab goed mixen en evenwijdig uitspreiden om een goede papiersoort te kunnen maken. Lukte dit niet, dan waren ze de kluts kwijt. Met als resultaat papier van slechte kwaliteit.

Of is ‘de kluts kwijt’ toch afkomstig uit het Engels?

Een laatste verklaring is het meest populair – zie de uitleg op Etymologiebank.nl – en verwijst naar een Engelse herkomst. Het woord kluts is volgens deze uitleg een leenwoord uit het Engels. In het Engels bestaat het woord clutch, dat staat voor een hendel van een machine of apparaat. Ben je deze ‘kluts’ – ofwel: greep, koppeling – kwijt, dan raak je de controle over de machine natuurlijk kwijt. Omdat de Industriële Revolutie in Engeland begon in de achttiende eeuw, zou deze verklaring wel eens een kern van waarheid kunnen bevatten.

Maar een eenduidige uitleg van ‘de kluts kwijt raken’ of kwijt zijn bestaat dus niet…

Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼