De laatsten zullen de eersten zijn – Betekenis en herkomst

De uitdrukking ‘De laatsten zullen de eersten zijn’ vindt zijn herkomst in de Bijbel. De spreuk wordt soms gebruikt om aan te geven dat personen die zich in een achterstandspositie bevinden, bijvoorbeeld omdat ze verdrukt worden door voordringers of meer vermogende lieden, uiteindelijk ook succesvol kunnen zijn of als winnaar uit de bus kunnen komen.

In het evangelie van Mattheus, Marcus en Lucas is te lezen hoe Jezus met zijn leerlingen spreekt over de weg naar de hemel. Hij wijst erop dat het voor rijke mensen en personen die gebonden zijn aan hun aardse bezettingen, moeilijk kan zijn om het Koninkrijk van God binnen te gaan. Moeilijker zelfs dan het voor een kameel is om door het oog van een naald te kruipen. Als zijn leerlingen ontzet vragen wie er dan nog wel gered kan worden antwoordt Jezus onder meer:

“…ieder die broers op zussen, vader, moeder of kinderen, akkers of huizen heeft achtergelaten omwille van mijn naam, zal het honderdvoudige ontvangen en deel krijgen aan het eeuwige leven. Vele eersten zullen de laatsten zijn en vele laatsten de eersten.” Matteüs 19:29-30 (NBV)

Gelijkenis

In het hoofdstuk hierna komt Jezus met een gelijkenis of parabel. Hij vertelt over een rijke landeigenaar die in de ochtend naar de markt gaat om arbeiders te zoeken die hem kunnen helpen bij het werk in de wijngaard. Hij vindt enkele mannen die wel voor hem willen werken en spreekt met hen af dat ze aan het eind van de dag als loon een denarie (zilveren munt) zullen ontvangen.

Enkele uren later trekt de landeigenaar opnieuw naar de markt, waar hij nog enkele werkloze mannen ziet. De landheer vraagt of zij ook voor hem willen komen werken en belooft dat hij hen rechtvaardig zal belonen. Rond het middaguur vraagt de eigenaar op de markt nog enkele mannen om voor hem te komen werken en drie uur later doet hij dat nogmaals.

Aan het eind van de dag trekt de man nog een allerlaatste keer naar de markt. Hij treft daar nog enkele werklozen en vraagt hen waarom ze niet werken. “Niemand heeft ons ingehuurd”, antwoorden de mannen, waarop de landeigenaar zegt dat ze ook maar naar zijn wijngaard moeten gaan zodat ze nog even kunnen werken.

Als de werkdag er kort hierna op zit, vraagt de landeigenaar zijn rentmeester om alle arbeiders bij elkaar te roepen zodat deze hun loon kunnen ontvangen. De mannen die als laatste zijn gearriveerd worden als eerste naar voren geroepen en ontvangen ieder een denarie. Die arbeiders die al sinds de vroege ochtend in de wijngaard hebben gewerkt zijn verheugd. Aangezien ze veel langer hebben gewerkt gaan ze ervan uit dat ze vast meer loon ontvangen. Als zij naar voren stappen krijgen ook zij echter een denarie overhandigd. Ontevreden doen de arbeiders hierna hun beklag bij de landeigenaar. Ze vinden het oneerlijk dat zij de hele dag in de brandende zon hebben moeten werken en hetzelfde loon krijgen als mannen die slechts een uurtje werkten. In Matteüs lezen we dan:

Hij [de landheer] antwoordde een van hen: “Vriend, ik behandel je toch niet onrechtvaardig? Je hebt toch ingestemd met het loon van één denarie? Neem wat je toekomt en ga. Ik wil aan die laatsten hetzelfde geven als aan jou. Of mag ik met mijn geld niet doen wat ik wil? Ben je jaloers omdat ik goed ben?” Matteüs 20:13-16 (NBV)

Jezus besluit dit verhaal met de opmerking:

“Zo zullen de laatsten de eersten zijn en de eersten de laatsten.”

Het bijbelfragment wordt vaak geïnterpreteerd als een les over nederigheid en rechtvaardigheid, waarbij degenen die zichzelf belangrijker voelen dan anderen op hun plek worden gezet. Ook lijkt dit fragment duidelijk te willen maken dat God rechtvaardig en vrijgevig is.

Voordringers

De uitdrukking wordt ook geregeld in omgekeerde volgorde uitgesproken: de eersten zullen de laatsten zijn. Dan meestal als een soort vermaning richting mensen die voordringen.

Boek: Muggenzifters en zondebokken – Spreekwoorden en gezegden uit de Bijbel

Bronnen ▼