De slag om Waterloo is 200 jaar later een ongevaarlijke gebeurtenis, Franse lange tenen over herdenkingsmunten daargelaten. De slag om Srebrenica, deze zomer 20 jaar geleden, is dat niet. De een was een belangrijke veldslag tussen legers geleid door grote mannen in het hart van Europa. De ander op het oog een warrige strijd tussen kleine mannen om een obscuur dorp ergens op de Balkan. Soms echter wordt de uitkomst van een spel bepaald op de periferie van het spelbord.
Politiek klusje
Srebrenica was in de zomer van 1995 de laatste zogenaamde ‘safe haven’ waar Nederlandse VN-militairen de lokale moslimbevolking een veilig heenkomen moesten bieden tegen het bloeddorstige Bosnisch-Servische leger en allerlei milities. Andere ‘safe havens’ of ‘pockets’ waren vanwege de Bosnisch-Servische dreiging al ontruimd.
Discussies over de val van Srebrenica gaan vaak over de houding van de Nederlandse militairen, de vraag of overste Karremans geschikt dan wel ongeschikt was en of men niet meer had moeten doen. Maar dat leidt alleen maar af van de kern van de zaak. En die ligt niet op het niveau van een dociele overste of een angstige soldaat.
Dutchbat opereerde in Srebrenica in opdracht van de VN onder een slap en tegenstrijdig mandaat. Al in 1994 vertelde een Nederlandse officier van Dutchbat I Westerman ter plekke:
‘Het beschermen van de pocket lukt niet, wat wij hier doen is het opknappen van een klusje voor de politiek.’
En dat klopt. Het verdedigen van de enclave met een paar witgeverfde. lichtbewapende panterwagens tegen de zwaarbewapende, ervaren strijders van generaal Ratko Mladić was onbegonnen werk. Waarom werd er dan niet van buiten de enclave door de VN of de NAVO ingegrepen?
Menselijk schild
Organisaties leggen de prioriteit vaak bij de veiligheid van hun eigen personeel, ook als zij geacht worden anderen te beschermen. In de maanden voorafgaand aan het drama had Mladić meerdere malen VN-militairen in gijzeling genomen en hen zelfs als menselijk schild gebruikt tegen luchtbombardementen. Zolang er VN-personeel als Dutchbat III in het strijdgebied aanwezig was, durfde men niet hard op te treden uit angst voor de repercussies die dat voor hen kon hebben.
Daarom had de politieke en militaire leiding belang bij het terugtrekken van de blauwhelmen ook als daarmee de ‘veilige haven’ zou verdwijnen. In het in Westermans boek afgedrukte ‘codebericht Z-1020’ wordt de VN vier weken voor de val van Srebrenica geïnformeerd dat er
‘geen luchtaanvallen meer zullen plaatsvinden zonder toestemming van [de Franse president] Chirac.’
De Franse VN-bevelhebber generaal Bernard Janvier zou de enclave bewust hebben geofferd op instructie van Parijs met goedkeuring van Washington. Niet de VN maakte dus de dienst uit maar de Franse president Chirac via Janvier. De generaal heeft de verzoeken om luchtsteun steeds afgewezen tot 14.40 uur op 11 juli 1995. Maar toen hadden de mannen van Mladić de enclave al onder de voet gelopen en werden de weerbare moslimmannen onder ogen van de Nederlanders vermoord.
Mladić’ fout
De val van Srebrenica en de veilige terugkeer van Dutchbat, op de eerder door Bosnische moslims gedode soldaat Raviv van Renssen na, luidde de val van de Bosnische Serviërs in. De zichzelf de Servische Napoleon wanende Mladić had een cruciale denkfout gemaakt. Nu door zijn toedoen de VN-enclave was opgeruimd stond niets hard militair optreden door de NAVO meer in de weg.
Westermans boek bestaat uit drie delen. Deel I van de compilatie, De aanloop, gaat over de Joegoslavische burgeroorlog in zijn algemeen en de vraag wat de Balkanmens drijft. Deel II De val reconstrueert de ondergang van Srebrenica en het nieuw geschreven deel III De naschok gaat over de gevolgen voor Nederland en Srebrenica nu. Frank Westerman is een uitstekend schrijver. Het boek sleurt de lezer mee naar de oorlog. Het geeft voor wie nog niets of weinig van deze historie af weet een uitstekend verslag van het inmiddels twintig jaar oude Balkandrama, dat ook een Nederlands drama is.
Boek: De slag om Srebrenica – Frank Westerman
Bekijk dit boek bij:
