De eerste bemande ballonvaart in Nederland, vond plaats op 12 juli 1785 in Den Haag door Jean Pierre François Blanchard vanuit de tuin van paleis Noordeinde.
Heteluchtballon
De heteluchtballon werd op 4 juni 1783 door Joseph en Jacques Montgolfier uitgevonden.
Hun ballon was van doek gemaakt en gevoerd met wit papier dat met aluin was bestreken aluin als brandwerende laag en 2000 knopen hielden het ding bijeen. De ballon was onbemand en kwam niet verder dan twee kilometer.
De eerste ballon met passagiers lieten de broers op 19 september 1783 opstijgen. De passagiers waren een schaap, een haan en een eend. De ballon vertrok vanuit Versailles en de vlucht duurde acht minuten. Er was nog het voorstel om een koe op te laten stijgen; mocht de ballon neerstorten, dan had men immers nog wat vlees.
De eerste ballonvlucht met mensen aan boord was op 21 november 1783. De passagiers waren Jean-François Pilâtre de Rozier en François Laurent d’Arlandes. Deze vlucht duurde wel 25 minuten en men kwam acht kilometer ver.
Waterstofballon
Op 1 december 1783 steeg de eerste waterstofballon op en op 4 maart 1784 maakte Jean Pierre François Blanchard zijn eerste luchtreis in een waterstofballon vanaf de Champ-de-Mars in Parijs. Begin 1785 stak hij vanuit Dover in twee en een half uur het Kanaal over, samen met John Jeffries, een arts uit Boston. Omdat de ballon begon te dalen, gooiden de mannen bijna alles over boord, zelfs hun jassen. Tijdens een ballonvaart op 4 juni 1785 testte Blanchard het prototype van een parachute uit, bevestigd aan een hond, een experiment dat later zijn leven zou redden.
Ballonvaart in Nederland
In Nederland zou de eerste succesvolle ballonvaart op 19 maart 1784 plaatsvinden. De Groningse Jan Modderman liet vanaf één van zijn scheepswerven een zelfgemaakte papieren heteluchtballon opstijgen met daaraan een vogel in een kooi. De ballon landde vijftien kilometer verderop in het Drentse Bunne.
Niet iedereen was blij met het experimenteren met ballonvaarten. In Amsterdam, Leiden en Leeuwarden hebben burgers met stokken de ballonnen vernield. In Utrecht werd, op 20 juli 1785 bij de Utrechtse poort, de initiatiefnemer zelfs te lijf gegaan door burgers, na een mislukte poging.
Eerste bemande ballonvaart in Nederland
Op 12 juli 1787 vond dan uiteindelijk de eerste bemand ballonvaart plaats in Nederland. Eerder genoemde Blanchard besloot samen met twee buitenlandse officieren in Nederlandse dienst uit vanuit de tuin van het Oude Hof te vertrekken (Paleis Noordeinde). Hij stelde eerst twee ballonnen tentoon in de grote zaal van het paleis. Eén waarmee hij zou opstijgen en de ander waarmee hij het kanaal had overgestoken. Voor 1 of 2 gulden kon het publiek ze bekijken.
De mensen die kwamen kijken prikten in de ballonnen, uit nieuwsgierigheid. Maar er werd ook in de ballonnen geprikt door slepers en schippers, omdat ze concurrentie vreesden van de ballonvaart. De ballon kon derhalve niet helemaal gevuld worden en Blanchard besloot om maar één passagier, geen instrumenten en geen ballast mee te nemen.
Om half acht ‘s-avonds vertrokken Blanchard en zijn passagier De Breuilpont en kwamen vast te hangen achter een schoorsteen van een huis aan de Molenstraat. Na even rukken kwam de ballon los en begon de vlucht.
Na anderhalf uur landde de ballon in een weiland nabij Zevenhuizen. Op dat moment werd de ballon belaagd door bange en boze boeren, gewapend met stokken en hooivorken. Ze hakten het schuitje en stukken en stalen zoveel ze konden van het goudgaas. Tevens eiste de eigenaar van het land een bedrag van 10 dukaten voor het landen op zijn land.
Na een pittige discussie waarbij Blanchard verklaarde geen geld bij zich te hebben, stemde de landeigenaar in met een accept welke in het Frans was gesteld, en dus door de boer niet te vertalen was:
Ik, ondergetekende, verklaar neergekomen te zijn in een leeg weiland, behorende aan een lompe, brutale boer, die hierdoor niet het minste nadeel geleden heeft en die de onwaardigheid heeft tien dukaten van mij te eisen na geholpen te hebben om mijn schuitje en de ballon te verscheuren. Blanchard.
De tevreden boeren besloten na de ontvangst van dit briefje Blanchard en zijn metgezel op weg te helpen en laadden de resten van de ballon op een kar en richting een schuit zodat het gezelschap naar Rotterdam kon vertrekken.
Op de plek waar de ballonvaarders opstegen werd in 1963 een herdenkingsbeeld onthuld. Het beeld is gemaakt door M. v.d. Burgh & P.Donk.
~ Michiel Coolen – Den Haag zoals het was
