De eierdans: een historische paastraditie

Op allerhande schilderijen en tekeningen uit de zestiende en zeventiende eeuw zijn mensen te zien die dansen te midden van een aantal eieren. Deze eierdansen waren vroeger vooral rond Pasen een populair volksvermaak op markten en in herbergen.

Doel van deze bijzondere dans was steeds om zo min mogelijk eieren te breken. Feitelijk ging het hier dus om een soort behendigheidsspel. Er waren verschillende varianten van de eierdans. Soms danste men niet zomaar tussen de eieren door. Een deelnemer moest in een bekende variant bijvoorbeeld een ei uit een kom rollen en deze vervolgens met de voet voorzichtig naar een cirkel op de grond schuiven. Extra uitdaging daarna was om de kom weer netjes over het ei te plaatsen. De danser toonde zo zijn of haar behendigheid en bewees nog redelijk nuchter te zijn.

De eierdans op een schilderij van Pieter Aertsen, 1552. In dit bordeel voert een jongeman een eierdans uit: al dansend rolt hij een ei naar een krijtcirkel. Hierna moet hij het ei afdekken met een houten kom. – Rijksmuseum

Eierdansen worden vooral geassocieerd met dorpsfeesten in de zestiende en zeventiende eeuw. Een van de vroegste vermeldingen dateert echter uit 1498. Margaretha van Oostenrijk en Filibert van Savoye zouden toen op Paasmaandag drie keer tussen honderd eieren door dansen zonder er één te breken, om zo toestemming te krijgen voor een verloving. Kennelijk slaagden de twee in hun poging, want in november 1501 traden ze in het huwelijk.

Vermoedelijk kwamen de eierdansen zoals die te zien zijn op kunstwerken uit de zestiende en zeventiende-eeuw voort uit oudere vruchtbaarheidsdansen en verspreidden ze zich later via kermissen naar herbergen zelfs naar hofzalen.

Eierdans op een schilderij van Jan Steen, 1670

In Engeland werden eierdansers soms geblinddoekt en moesten ze heen en weer springen tussen de eieren. Degene die de dans voltooide zonder een ei te breken, won alle eieren.

Later kwam de eierdans in spreekwoordelijke zin synoniem te staan voor moeilijke of delicate situaties waarin men voorzichtig moet opereren om geen fouten te maken. Er zijn verschillende politieke spotprenten uit de negentiende eeuw bekend waarop te zien is hoe staatsmannen als Otto von Bismarck en Benjamin Disraeli hun evenwicht proberen te bewaren terwijl ze zich voortbewegen over een vloer vol eieren – een visuele metafoor voor de ingewikkelde situatie waarin ze verkeerden. De uitdrukking ‘op eieren lopen’ herinnert daar nog aan.

Spotprent van Bismarck die een eierdans uitvoert, 1863

Nog enkele voorbeelden van eierdansen:

Verbeelding van de dans op een schilderij van de zeventiende-eeuwse kunstschilder Cornelis Saftleven:

Een variant met blinddoek, op een schilderij van John Collier uit 1903:

De ‘journalistieke eierdans’ (ca. 1840) van Andreas Geiger, een spotprent waarin de strenge perscensuur in Oostenrijk onder Metternich op de hak wordt genomen:

Verder lezen: Paasvuren in Nederland: oorsprong en traditie
Paaseieren en de paashaas

Bronnen ▼

-https://publicdomainreview.org/collection/the-egg-dance-from-peasant-village-to-political-caricature/
-https://www.dancewearcentral.de/blogs/blog/egg-dance
-https://www.ensie.nl/oosthoek/eierdans
-Nieuwe Haarlemsche courant, 04-04-1953 https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMNHA03:179261004:mpeg21:a00168