Fenrir – Een monsterlijke wolf uit de Noordse mythologie

Fenrir, ook wel Fenrisulven of Fenris genoemd, is een reusachtige wolf uit de Noordse mythologie. Hij is een van de monsterachtige wezens die Loki, de god van de misleiding, verwekt bij de reuzin Angerboda (de onheilbrengster). De wolf vormt niet alleen een bedreiging voor de mensheid, maar ook voor de goden.

De god Loki verwekt in totaal drie monsters bij de reuzin Angerboda. De andere goden (Asen) zien dit met lede ogen aan, aangezien zij de reuzen als hun erfvijanden beschouwen. Fenrir is het eerste kind dat uit de bijzondere verbintenis geboren wordt. Na hem volgen nog de slang Jörmungand en Hel of Hella. De drie kinderen groeien op in Jotunheim, bij hun moeder en te midden van andere reuzen.

Als de goden op een dag te horen krijgen dat Loki’s kinderen hen ooit groot onheil zullen brengen, geeft de oppergod Odin opdracht de drie monsters naar Asgaard (de godenwereld) te brengen. Als eerste werpen de goden dan de slang Jörmungand in zee. Het wezen is al zo groot dat hij het hele mensenrijk (Midgaard) omsluit. Het monster komt hierdoor ook bekend te staan als de Midgaardslang. Hella, een afzichtelijk wezen met een half blauw en half vleeskleurig aangezicht, wordt door Odin vervolgens in de onderwereld gesmeten. Zij zal voortaan heersen over Niflheim, het rijk der nevelen.

Met Fenrir rekenen de goden nog niet af. De Asen besluiten het dier bij zich te houden. De wolf is echter zo wild en sterk, dat er maar één god is die voor hem durft te zorgen: Tyr, de god van de gerechtigheid.

Als Fenrir alsmaar sterker wordt en de noodlotsgodinnen (Nornen) Odin’s dood voorspellen, besluiten de Asen de wolf te boeien. Ze maken sterke ketenen, Leyding genaamd, en dagen Fenrir uit te bewijzen dat hij sterk genoeg is deze te verbreken. De wolf laat zich dan gedwee boeien, maar als hij daarna probeert los te komen blijkt hij veel te sterk voor de ketenen. Ze knappen als luciferhoutjes. De goden maken dan boeien die twee keer zo sterk zijn, Dromi. Hoewel Fenrir duidelijk iets meer moeite moet doen om ze te breken, blijken ook deze ketenen bij lange na niet krachtig genoeg om de wolf in toom te kunnen houden.

Gleipnir

Het is de goden dan duidelijk dat ze zelf niet in staat zijn boeien te maken die de kracht van de wolf kunnen weerstaan. Ten einde raad wenden de Asen zich dan tot de ‘zwartalven’, een dwergenvolk. Die maken vervolgens boeien die er niet erg indrukwekkend uitzien, maar in de praktijk extreem krachtig zijn. Voor het maken van deze mysterieuze boeien (Gleipnir) hebben de dwergen zes uiterst zeldzame materialen gebruikt: het geluid van de voetstappen van een kat, de baard van een vrouw, de wortels van een berg, de pezen van een beer, de adem van een vis en het speeksel van een vogel.

De boeien zijn zo glad en zacht als zijde, maar als de goden besluiten te testen, blijkt geen een van hen sterk genoeg om ze te kunnen breken. De Asen lokken Fenrir dan naar het kleine eiland Lyngvi in het meer Ámsvartnir en dagen hem uit nog één keer zijn kracht te tonen. De wolf, die net heeft gezien hoe de goden met alle macht tevergeefs aan Gleipnir hebben staan rukken, is echter wantrouwig. Dan laat hij echter weten dat de goden hem toch vast mogen binden, op één voorwaarde: een van hen moet als onderpand een hand in zijn muil houden. Geen van de goden is aanvankelijk bereid dit risico te nemen, maar dan besluit Tyr zich op te offeren.

De god legt zijn hand in de bek van de wolf, die zich vervolgens rustig de boeien laat aanleggen. Met al zijn krachten probeert Fenrir de boeien hierna te breken. Maar hoezeer hij zich ook schrap zet, dit keer blijkt hij niet sterk genoeg om de ketenen te breken. De goden lachen hem dan uit en laten weten dat ze het dier, anders dan beloofd, nooit meer los zullen maken. Tyr betaalt een hoge prijs voor dit bedrog. Uit wraak bijt Fenrir hem de hand af. De god gaat vanaf dat moment door het leven als de ‘Eenhandige Aas’.

De goden trekken de riemen van Sleipnir hierna nog extra aan, trekken ze door een grote platte steen en verankeren ze diep onder de grond, zodat Fenrir nooit meer kan ontsnappen. Woest beweegt de wolf zijn kop heen en weer in een poging de goden te verscheuren met zijn tanden. Een van hen steekt dan een zwaard door de wolvenmuil. De punt steekt door het gehemelte van het monster. Fenrir huilt en jankt hard en er druppelt speeksel uit zijn mond. Dit kwijl vormt uiteindelijk een rivier: Ván (hoop).

Volgens de mythen blijft Fenrir zo vastzitten tot aan Ragnarok, als de eindstrijd tussen de ontketende reuzen, monsters en goden losbarst. Fenrir speelt in deze strijd een beslissende rol. Zijn muil is volgens de mythen tijdens Ragnarok zo groot dat zijn bovenkaak als hij zijn bek opent de hemel raakt en zijn onderkaak komt tot de grond. Uit zijn ogen en neusgaten spuwt vuur. Tijdens de eindstrijd verscheurt Fenrir de oppergod Odin. Diens zoon Vidar neemt vervolgens wraak en doodt de wolf.

Op Koningin Maudland op Antarctica is een bergrug te vinden die is vernoemd naar de wolf: Fenriskjeften (de muil van Fenrir). Het hoogste punt van deze keten heet Ulvetanna (de wolfstand). De naam van de wolf komt ook terug in de Harry Potter-boekenreeks van J.K. Rowling, waarin een weerwolf met de naam Fenrir Vaalhaar figureert. Hella Haasse publiceerde in 2000 een roman getiteld Fenrir, over een jonge journalist die een wolvenencyclopedie samenstelt.

Bronnen ▼