Waarom worden Fransen vaak ‘haantjes’ genoemd?

De haan is onlosmakelijk met Frankrijk verbonden. Het dier is te zien op verschillende officiële emblemen, waaronder die van het Franse nationale voetbalelftal. En Franse sporters worden vaak aangeduid als ‘De Haantjes’. Waarom is dat eigenlijk?

Dat de haan tegenwoordig beschouwd wordt als het nationale dier van Frankrijk, hebben we te danken aan het Latijnse woord ‘gallus’. Dit woord betekent zowel ‘haan’ als ‘inwoner van Gallië’ en werd door de Romeinen veelvuldig gebruikt om de inwoners van het toenmalige Gallië mee aan te duiden. Dit gebied kennen we vandaag de dag als Frankrijk. In Griekenland heeft men het vandaag de dag overigens nog altijd over ‘Gallia’ als het over Frankrijk gaat.

Dankzij de Latijnse aanduiding werd de haan een soort symbool voor de oude Fransen. Men was daar lang niet altijd even blij mee. Tijdens de Middeleeuwen gebruikten de vijanden van Frankrijk, zoals Engeland en Frankrijk, de haan bijvoorbeeld geregeld om de Fransen juist belachelijk mee te maken.

Na verloop van tijd namen veel Fransen het scheldwoord echter aan als geuzennaam. Tijdens de Renaissance werd de haan meer en meer geassocieerd met de opkomende Franse natie. Onder de koningen Valois en Bourbon beeldde men de haan bijvoorbeeld geregeld af in gravures en op munten, direct naast de koninklijke beeltenis.

Ook tijdens de Franse Revolutie werd weer dankbaar gebruik gemaakt van de haan. Toen kreeg het dier bijvoorbeeld een plek op de Écu, een oude Franse munt. De populariteit van de haan groeide hierna dusdanig dat leden van het Directoire (het toenmalige vijfkoppige bestuur van Frankrijk) zelfs een voorstel indienden bij Napoleon om le coq officieel als nationaal symbool aan te nemen. De keizer zag daar echter niets en zei naar verluidt:

“De haan heeft geen kracht, en kan dus niet het symbool zijn van een rijk als Frankrijk.”

Na een periode van afwezigheid werd de haan in 1830 gerehabiliteerd. De hertog van Orléans ondertekende toen een verordening die bepaalde dat de haan voortaan op alle vlaggen en uniformknopen van de Nationale Garde moest staan. Hierna verdween de vogel nooit meer van het toneel. Tijdens de Eerste Wereldoorlog groeide het dier uit tot een trots symbool van het verzet. De Gallische haan ging moedig de strijd aan met de machtige Pruisische adelaar. Ook in politieke tekeningen en op (propaganda)posters werd de haan steeds vaker gepresenteerd als hét nationale dier.

Hoewel de haan nooit officieel is aangenomen als nationaal symbool, fungeert het dier wel als zodanig. Zelf schrijft de Franse overheid daarover:

“Hoewel het geen dier is waar alleen maar puur positieve eigenschappen zijn toegeschreven, staat de haan symbool voor Frankrijk.”

Wallonië

De haan is ook het symbool van de Waalse Beweging, een aanduiding voor Belgische bewegingen die zich hard maken voor het bestaan van de Waalse identiteit en het behoud van de Franse taal en cultuur.

Bronnen ▼