Geschiedenis van de Boekenweek

Het is weer tijd voor de Boekenweek. Thema van dit jaar is Je moerstaal’. Sinds 1930 worden in Nederland Boekenweken gehouden, dit met als doel de rol van het boek in de samenleving te verstevigen. Inmiddels is het evenement toe aan de negentigste editie.

Tijdens iedere editie van de Boekenweek wordt een boekgeschenk uitgebracht. Meestal wijst de organisatie zelf een (relatief bekende) auteur aan. Dit keer ging het anders. Voor het eerst in de geschiedenis werd een open schrijfwedstrijd uitgeschreven, waarbij auteurs anoniem hun werk konden insturen. De jury wist dus niet wie de verhalen had geschreven. Gerwin van der Werfs novelle De krater werd uit meer dan 450 inzendingen gekozen als winnaar. Het verhaal draait om drie jongeren die samen op reis gaan naar een vulkaan in IJsland.

Van De krater worden minstens 500.000 exemplaren gedrukt. Wie tussen 12 en 23 maart voor minimaal 15 euro aan boeken koopt, krijgt het Boekenweekgeschenk cadeau. Naast het Boekenweekgeschenk schreef Paulien Cornelisse een Boekenweekessay, getiteld Hèhè.

Het begin van de Boekenweek

In 1930 kwam tijdens de eerste Boekenweek het jubileumboekje De uitgever en zijn bedrijf uit. Dit boekje werd uitgegeven ter ere van het vijftigjarig bestaan van de Nederlandsche Uitgeversbond. Een jaar hierna was er geen boekenweek, maar in 1932 verscheen er voor het eerst een echt Boekenweekgeschenk. Het boek had de toepasselijke titel Geschenk.

Na dit eerste officiële boekenweekgeschenk verscheen er vrijwel ieder jaar een boekenweekgeschenk tijdens de Boekenweek. Alleen tijdens de Tweede Wereldoorlog verschenen er enkele jaren geen geschenken. In 1941 verscheen er nog wel een Boekenweekgeschenk, maar op last van de Duitse bezetter werd het boek op 1 maart 1941 uit de handel genomen. Vermoedelijk omdat een van de schrijvers van de uitgave Novellen en Gedichten, Victor van Vriesland, van Joodse komaf was.

Doorgaans is het Boekenweekgeschenk een novelle. Tot en met de jaren zeventig verschenen er naast het officiële Boekenweekgeschenk ook enkele uitgaven voor de schoolgaande jeugd. Sinds 1987 verschijnt er naast het Boekenweekgeschenk ook een essay waarin vaak dieper ingegaan wordt op het thema van de Boekenweek.

Anonieme uitgaven

In de jaren veertig, vijftig en zestig werden de Boekenweekgeschenken vaak anoniem op de markt gebracht. Dit in het kader van een prijsvraag. Voor de lezers was dan dus onbekend wie het boek geschreven had. Het Boekenweekgeschenk van 1948 bijvoorbeeld, Oeroeg, waaraan nu vrijwel iedereen direct de naam Hella Haasse koppelt, verscheen ook anoniem. In het Boekenweekgeschenk was een lijst van mogelijke auteurs opgenomen. De ontvanger van het geschenk kon per briefkaart laten weten wie volgens hem of haar de auteur van de novelle was.

De Boekenweekgeschenken worden uitgegeven door stichting CPNB. In het verleden werd dit gedaan onder de naam De Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels.

Boekenbal

Sinds 1947 wordt de Boekenweek traditioneel voorafgegaan door het Boekenbal, een besloten feestavond voor schrijvers, uitgevers en andere genodigden uit de boekenwereld. De eerste editie van dit feest vond plaats op 4 maart 1947 in het Koninklijk Concertgebouw in Amsterdam, op initiatief van toenmalig CPNB-voorzitter Chris Leeflang.