Gretna Green: een Schots toevluchtsoord voor verliefde stelletjes

Gretna Green, een Schots dorpje nabij de grens met Engeland, ligt er nog altijd idyllisch bij en is vaak in een sprookjesachtige nevel gehuld. Een kleine drie eeuwen geleden werd dit een toevluchtsoord voor huwelijkskandidaten die zonder ouderlijke toestemming in de echt verbonden wilden worden. Maar ook nu nog laten paren hun liefde in Gretna Green bezegelen, om precies te zijn in een smederij uit de achttiende eeuw. Dat was destijds het enige gebouw dat zich op deze locatie, te midden van de velden, bevond.

Kort na 1700 werden er al de eerste huwelijken gesloten, maar de huwelijksvoltrekkingen kregen bijna ‘industriële’ proporties nadat in 1754 het Engelse parlement de huwelijkswet van Lord Hardwick (1690-1764) had bekrachtigd. Die schreef voor dat huwelijkskandidaten die jonger dan eenentwintig waren voortaan toestemming van hun ouders moesten hebben. Schotland had echter altijd al zijn eigen regels gehad. Meisjes mochten er op hun veertiende, jongens op hun twaalfde al trouwen.

Mede vanwege de beperkte levensverwachting in die dagen, trokken veel paren naar Schotland omdat ze zo jong mogelijk een gezin wilden stichten. Ouders waren vaak gekant tegen zo’n vroeg huwelijk en dan zat er voor de kinderen niets anders op dan dit in Schotland te laten sluiten. Een ander voordeel was dat het iedereen daar was toegestaan een huwelijk te voltrekken, mits in aanwezigheid van twee getuigen.

In Gretna Green wierp de smid zich op als huwelijksvoltrekker en kreeg daarom de bijnaam anvil priest (aambeeld-priester). Hij woonde het dichtste bij de grens en was vaak de eerste persoon die de Engelsen tegenkwamen als ze Schots grondgebied betraden. Almaar meer mensen maakten gebruik van zijn diensten en de smid verwierf aanzien met deze ‘bijbaan’.

Toevluchtsoord

Ruim een kilometer voorbij de Engels-Schotse grens ontstond zo een toevluchtsoord voor huwelijkskandidaten zonder ouderlijke goedkeuring. Soms draaide het zelfs uit op een wedloop tegen de tijd. Zodra de ouders ontdekten dat hun kinderen ervandoor waren, lieten ze de achtervolging inzetten. Af en toe werden er paren inderdaad ingehaald door hun ouders of dienaren die ze daarvoor ingeschakeld hadden. Maar als ze eenmaal de grens gepasseerd waren kon er niets meer tegen gedaan worden.

De smid legde dan zijn gereedschap weg, haalde twee getuigen van de straat en voltrok de ceremonie door drie vragen te stellen: Hebben jullie de wettelijke huwelijksleeftijd bereikt? Willen jullie trouwen? En zijn jullie vrij om te trouwen? Door met een hamer op het aambeeld te slaan bezegelde hij vervolgens het huwelijk. De smid zou na de huwelijksvoltrekking meteen zijn middagmaal zijn gaan nuttigen om daarna het volgende paar van dienst te kunnen zijn en zelfs een slaapkamer (voor eigen gebruik) naast zijn werkplaats hebben gehad.

Cooling Off Act

Een vlucht naar Gretna Green werd een horrorscenario voor ouders omdat ze er niets tegen uit konden richten. Ruim een eeuw na de Marriage Act van 1754 probeerde het parlement deze maas in de wet te dichten door aanname van de Cooling Off Act van Lord Brougham (1778-1868). Een koppel dat wilde trouwen moest voortaan minstens eenentwintig dagen in Schotland hebben doorgebracht. Dat bleek weinig uit te halen, want meestal kwam het erop neer dat de bruidegom het op zich nam om drie weken van tevoren af te reizen, om dan op het laatste moment de bruid te laten arriveren. De nieuwe wet haalde uiteindelijk weinig uit.

Een zekere Hugh Mackie (1851-1934) kocht in 1885 – weinig romantisch, maar wel praktisch – het hele buurtschap op en ging het uitbaten als de firma Gretna Green Ltd. Hij liet boerderijen ombouwen tot pensions om er toeristen in onder te brengen die met hun eigen ogen wilden zien hoe de huwelijken er met een hamerslag beklonken werden.

Vanaf 1940 was het door aanpassing van de Marriage Act ook in Schotland alleen nog maar mogelijk om een huwelijk legaal te laten sluiten door een gemeenteambtenaar. Hoewel dit het einde betekende van de aambeeld-priester is het romantische aura rond Gretna Green blijven hangen. In de jaren tachtig kwam er voor het eerst weer een echtpaar speciaal naar het dorpje om zich er te laten trouwen, nadat de bruid een Schotse predikant had weten over te halen om de inzegening van hun huwelijk in de smidse te laten plaatsvinden. Daarmee was de traditie in ere hersteld.

Tegenwoordig worden er gemiddeld twaalf huwelijken per dag gesloten in de oorspronkelijke smidse, wat in de zomer op kan lopen tot achttien. In Engeland moeten huwelijkskandidaten nu minstens achttien jaar oud zijn, in Schotland zestien jaar. Zo staat ‘running away to Gretna Green’ ook vandaag de dag nog voor een geheime reis naar het geluk.

Bronnen ▼