De Beurs: handelsplek en portemonnee

Sommige Nederlandse woorden zijn etymologisch vrij exact te herleiden. Een van die woorden is de ‘beurs’, in de zin van handelsplek en portemonnee. Het woord werd volgens de Italiaanse geschiedschrijver Lodovico Guicciardini geboren in de Vlaamse stad Brugge, vernoemd naar een familie in die plaats en verspreidde zich rond 1453 razendsnel over Europa.

Een gouden ‘S’

Brugge is in de late Middeleeuwen een stad die kooplieden uit heel de wereld aantrekt. Deze geldbeluste lieden hebben een plek nodig waar ze elkaar kunnen spreken en met elkaar kunnen handelen. Vaak treffen ze elkaar op het centrale plein in Brugge, in de herberg van de adellijke familie Van der Beurse. Deze familie woont daar sinds de dertiende eeuw.

Het gaat de Van der Beurses voor de wind: ze hebben geld zat om een vaste nar in dienst te nemen, ze doen naar hartenlust mee aan adellijk tijdverdrijf, namelijk de steekspelen van het ridderlijk gezelschap van De Witte Beer, en bezitten diverse leengronden en heerlijkheden in Brugge en omstreken.

Bursa

In 1453 gebeurt het: Jean van der Beurse laat in Brugge een ‘beurs’ neerzetten: een gereglementeerde handelsplaats in de vorm van een grote open ruimte, midden in de stad. Met aan minstens één kant beschutting tegen het weer en een smalle, streng bewaakte toegang. De beurs moet op twee manieren de handel mogelijk maken: er moet ruimte zijn om je goederen te laten zien en er moeten droge plekken zijn om de schriftelijke documentatie te kunnen afhandelen.

Geïnspireerd door de goede faciliteiten in Brugge, vestigen de grote handelssteden Venetië, Florence en Genua hun hoofdkwartier rond het plein van Van der Beurse. De plek raakt geïnstitutionaliseerd en het woord ‘beurs’ wordt daarna voor elke soortgelijke plek gebruikt.

Internationaal

Buitenlandse handelaren nemen de term mee naar hun eigen land: eerst de Italianen (borsa), maar daarna de Fransen (bourse), Duitsers (Börse), Russen (birža), Tsjechen (burza), Zweden (börs), Denen en Noren (børs). In de meeste talen betekent het woord tevens geldbuidel, teruggaand op het Latijnse bursa, het begrip waarvan ook de naam van Van der Beurse afstamt.

Door een gebrek aan mannelijke erfgenamen sterft de familie Van der Beurse omstreeks 1500 uit. Het epicentrum de ‘beurs’ verhuist rond diezelfde tijd van Brugge naar Antwerpen.

~ Enne Koops

Bronnen