Grutte Pier – De grootste Friese vrijheidsstrijder

De grootste held uit de Friese geschiedenis is zonder enige twijfel Pier Gerlofs Donia, beter bekend als Grutte Pier (Grote Pier). Deze beroemde boer uit Kimswerd maakte zich begin zestiende eeuw hard voor een onafhankelijk Friesland. Hij ligt begraven in de Martinikerk van Sneek. Wie was Grutte Pier?

Pier Gerlofs Donia werd rond 1480 geboren in Kimswerd, een dorpje in de buurt van Harlingen, als zoon van een boer. Volgens de legenden was hij maar liefst 2,15 meter lang en kon hij – maar de verhalen zijn vermoedelijk overdreven – met één hand een ploeg optillen. Aanvankelijk wilde de boerenzoon niets te maken hebben met de strijd die om het gebied gevoerd werd. Dat veranderde toen Saksische huurlingen zijn boerderij in brand staken. Zijn vrouw en ook enkele van Pier’s familieleden kwamen hierbij om het leven. Samen met enkele kompanen richtte hij toen een bende op: de Arumer Zwarte Hoop.

Grutte Pier werd aanvoerder van de bende. Op de Zuiderzee ging hij met zijn manschappen de strijd aan tegen de Hollanders, die de Saksische troepen naar Friesland hadden gestuurd om het gebied te veroveren. Schepen werden veroverd en steden werden geplunderd. Volgens de overlevering liet de opstandelingenleider gevangenen een rijmpje opzeggen om te achterhalen of hij met Friezen van doen had of niet:

“Bûter, brea en griene tsiis, wa’t dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries”

Dit betekent zoveel als: “Boter, roggebrood en groene kaas, wie dat niet zeggen kan is geen echte Fries”. Wie de zin niet overtuigend genoeg uitsprak, werd onherroepelijk gedood. De Friezen beschouwden Grutte Pier als een ware vrijheidsheld. De Hollanders zagen dat heel anders. Die beschouwden de Fries als een ordinaire piraat.

Aanvankelijk werkte de Fries samen met de hertog van Gelre, die steun toegezegd had in de strijd tegen de Hollanders. Toen duidelijk werd dat de hertog het zelf alleen maar voor het zeggen wilde krijgen in Friesland, haakte Grutte Pier af.

De verhalen over de vrijheidsstrijder verspreidden zich snel. En na de dood van de beroemde Fries, in 1520, namen de verhalen steeds grotere vormen aan. Zo kon hij volgens legenden bijvoorbeeld munten buigen tussen zijn duim en wijsvinger en op een dag zou hij een paard van bijna vijfhonderd kilo over zijn schouder hebben gegooid. En met een zwaai met zijn enorme zwaard, kon hij volgens weer andere verhalen meerdere mensen tegelijk onthoofden. Kortom: Grutte Pier werd steeds groter.

De negentiende-eeuwse historicus Conrad Busken Huet beschreef Grutte Pier als volgt:

“Hij was een boom van een kerel, donker van gelaat, breedgeschouderd, met een lange zwarte baard, van nature een ruw humorist, door de omstandigheden in een grote wreedaard herschapen. Uit persoonlijke wraak over bloedig onrecht, wat hem is aangedaan (in 1514) met het doden van bloedverwanten en de vernietiging van zijn eigendom, werd hij een vrijheidsstrijder.”

Het zwaard van Grutte Pier

In het Fries Museum in Leeuwarden is het zwaard van Grutte Pier te bewonderen. Het is een van de topstukken van het museum. Het gaat om een zogenaamde Biedenhänder, een zwaard dat men met twee handen moest gebruiken. Met een lengte van 2,13 meter is het wapen extreem groot. Het weegt maar liefst 6,6 kilo. Voor Grutte Pier was dat uiteraard geen probleem…

De Friese volksheld werd buiten Friesland onder meer bekend als karakter in de televisieserie Floris uit 1969. De vrijheidsstrijder wordt vermeld in de Canon van Friesland en in zijn geboortedorp Kimswerd is een groot beeld van hem te vinden.

Boek: Het Fryslân Boek

Animatie over Grutte Pier

Bronnen ▼