Voor wie het nog niet weet: het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) plaatst elk dag markante foto’s uit haar collectie op Flickr.com. Zo plaatste dit instituut pas geleden een foto van fotograaf Ben van Meerendonk, waarop de meestervervalser Han van Meegeren tijdens zijn proces in Amsterdam in 1947 staat afgebeeld.
Van Meegeren werd door dit proces onthuld als een meestervervalser. Zijn ‘Vermeers, ‘De Hoochs’ en ‘Frans Halsen’ die hij in de jaren tijdens en voorafgaand aan de oorlog had verkocht, hadden hem bepaald geen windeieren gelegd. De flamboyante Van Meegeren leefde in grote weelde.
Wat is te zien op de foto?
De foto toont een, naar mijn idee, duidelijk aangeslagen Van Meegeren in de beklaagdenbank. Zijn houding is onderdanig; voorovergebogen en een arm voor zijn lichaam gekruist. Een hand beschermend voor zijn gezicht. Hij kijkt naar iets, vanuit zijn ooghoeken; de rechtbank misschien? Van die flamboyante Van Meegeren is niets over. Achter hem zit een politieagent met een afwezige blik. Drie personen, ik neem aan journalisten, zijn druk aan het schrijven.
Maar het grootste deel van de foto wordt ingenomen door een groot schilderij op de achtergrond. Hoewel niet in focus, is toch duidelijk dat het hier om een van de ‘Vermeers’ van Van Meegeren gaat (overigens hingen nog meer van Van Meegerens vervalsingen tijdens het proces in de rechtszaal).
Daar hangt – als een zwaard van Damocles – de ‘Zegen van Jakob’, gebaseerd op het bekende verhaal in Genesis. Op dit schilderij is te zien hoe Jakob zijn blinde vader Isaak bedriegt door zich voor te doen als zijn oudere broer Esau. Jakob wil immers dolgraag de zegen van zijn oude vader voor zijn broer Esau om de erkenning te krijgen die hij in zijn ogen verdient.
Goed gezien van de fotograaf: beide bedriegers in één foto gevangen. Wrang voor Han van Meegeren. Ook hij was als Jakob zijn leven lang op zoek naar erkenning. Die vond hij niet als schilder, maar wel als bedrieger.
Uiteindelijk kreeg hij voor zijn daad ‘slechts’ een jaar gevangenisstraf. Door zijn vroegtijdige dood zou hij deze straf niet uitzitten.
