Heloten – betekenis van de term

De term heloten is een begrip dat betrekking heeft op de Oudheid. Wat is een heloot precies? Wat betekent dit woord? En waar komt de term heloten etymologisch gezien vandaan?

Waar komt de benaming ‘heloten’ vandaan?

In de Oudheid en Grieks Romeinse Tijd waren de Heloten de oorspronkelijke bevolking van de regio rond de polis Sparta, uit de pre-Dorische tijd. De term heloten is ontleend aan het Griekse woord Εἵλωτες, ofwel heiloten. De etymologie van dit woord is onbekend. Als betekenis geeft Etymologiebank.nl:

Een Spartaanse horige of: een Spartaanse slaaf.

De Spartanen noemden de heloten ook wel perioiken (‘omwonenden’). Toen de Spartanen invloedrijk werden buiten hun stadsstaat, waren de heloten hun slachtoffers. De Spartanen keken neer op de heloten en maakten hen als dat kon tot slaaf. De heloten werden ingezet om de samenleving van Sparta draaiende te houden, zodat de Spartanen zelf zich konden focussen op het militaire gebeuren. Een heloot werkte vaak op het land. Als slaaf kon hij alleen door de stadsstaat in vrijheid gesteld worden – vaak tegen een afkoopsom – en niet door de burgers die het land bezaten waar de heloten werkten. In een van de werken van historicus, filosoof en geograaf Strabo (ca.64 v.Chr.-ca.24 na Chr.) wordt iemand aangehaald die het volgende zegt over de heloten:

“…Diegenen van de Lacedaemoniërs die niet aan de expeditie deelnamen werden als slaven bevonden en werden Heloten genoemd.”

Naast slaaf zetten Spartanen de heloten ook in als hulptroepen van hun leger. Bij goede militaire prestaties konden heloten sociaal in aanzien stijgen.

Heloten waren slachtoffers van de Spartaanse opvoeding

Een van de onderdelen van de Spartaanse opvoeding, die keihard was, was de zogenoemde Krypteia. Dit waren gelegenheden waarbij een club zestienjarige Spartanen op een voor hen onbekende plek gedropt werden. Hierna moesten ze zelf zien te overleven. Tijdens deze soortement van bootcamps stroopten de jongeren rond, sliepen ze op de grond en aten ze uit de natuur. Verder staken ze tijdens de Krypteia vaak heloten neer. Gewoon, voor de grap.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de heloten wel eens in opstand kwamen. Zo vond er van 464 tot 460 voor Christus een grote Helotenopstand plaats in Sparta, die de Spartanen pas na enkele jaren, met de grootste moeite, de kop wisten in te drukken. De slavernij van de heloten bleef tot in de tweede eeuw v.Chr. een gangbare praktijk.

Lees ook: Slavernij in de Oudheid
Of dit artikel: Slavenhandel bij de Vikingen
Boek: De geschiedenis van de slavernij – Dick Harrison

Bronnen ▼