In deze nieuwe rubriek vragen we een historicus of historisch auteur naar zijn of haar favoriete geschiedenisboek. Op die manier hopen we de komende tijd aandacht te kunnen besteden aan veel (verrassende) titels. Aan het eind vragen we de historicus om het stokje door te geven aan een andere historicus. Philip Dröge gaf het stokje vorige week door aan Tom Pfeil, de huishistoricus van de Belastingdienst. Hieronder zijn antwoorden:

Het favoriete geschiedenisboek van Tom Pfeil

Wat is het beste geschiedenisboek dat je ooit hebt gelezen?

Dat is een lastige vraag om te beantwoorden. Voorkeuren veranderen en variëren met de tijd. Laat ik een paar boeken noemen die ik de afgelopen jaren met veel plezier gelezen heb. Bijvoorbeeld Der Grosse Krieg van Heinrich Münkler, Empire of Cotton van Sven Beckert, en Sapiens van Yuval Noah Harari. Een voortdurende bron van inspiratie blijft voor mij de Duitse socioloog en historicus Max Weber. Over deze fascinerende, complexe en invloedrijke persoonlijkheid zijn recentelijk weer enkele lezenswaardige biografieën geschreven, waaronder die van Dirk Kaesler uit 2014. En als ik dan toch een boek moet noemen, dan wil ik graag een wat oudere publicatie in herinnering brengen: Otto Brunner, Land und Herrschaft. Grundfragen der territorialen Verfassungsgeschichte Österreichs im Mittelalter, waarvan de eerste druk al in 1939 is verschenen.

Waar gaat dat boek in het kort over?

Land und Herrschaft behoort tot de belangrijkste geschiedenisboeken van de twintigste eeuw. In dit boek belicht en analyseert Brunner, die lange tijd omstreden is geweest vanwege zijn lidmaatschap van de NSDAP, de constitutionele verhoudingen en rechtsbetrekkingen in de Oostenrijkse landen gedurende de Middeleeuwen aan de hand van enkele bloedvetes (Fehden) tussen adellijke clans en/of families. De rechtsfiguur van het ‘Fehdewesen’ laat volgens Brunner zien dat de middeleeuwse (standen)geschiedenis niet te beschrijven en te duiden is met moderne begrippen als staat en maatschappij, publiek en privaat recht, en soevereiniteit.

Wat maakt het boek zo goed?

Met zijn pleidooi voor het gebruik van een historisch begrippenkader, dat aan de primaire bronnen is ontleend, heeft Brunner een grote bijdrage geleverd aan de professionalisering van het historisch onderzoek in het algemeen en een beter inzicht in de middeleeuwse standensamenleving in het bijzonder. Zoals bekend is hij een van de grondleggers geweest van het historische lexicon Geschichtliche Grundbegriffe.

Dat Brunners waarschuwing voor een onhistorisch gebruik van begrippen nog steeds ter harte moet worden genomen, bewijzen ook enkele recente Nederlandse publicaties. Ik noem als voorbeeld het verkeerde gebruik van de term ‘belastingen’ voor de heffingen (tributen, schattingen) in het Romeinse Rijk in het gelegenheidswerkje van Van Rossem over de val van het West-Romeinse Rijk, en het nogal a-historische gebruik van het begrip ‘democratie’ in de oratie van Marjolein ’t Hart, met de titel “Waarom belastingen goed zijn voor democratie”.

Is het boek ook toegankelijk voor de geïnteresseerde leek?

Brunners Land und Herrschaft is weinig toegankelijk voor leken, zowel qua taalgebruik als door de academische betoogtrant. Voor de geïnteresseerde leek raad ik de onvolprezen serie Enzyklopädie Deutscher Geschichte aan, die door het Oldenbourg Verlag wordt uitgegeven. En dan met name de bijdragen van Kersten Krüger over Die Landständische Verfassung (Band 67), en Joachim Bahlcke over Landesherrschaft, Territorien und Staat in der Frühen Neuzeit (Band 91).

Als je zelf (nog) een historisch publieksboek mocht schrijven, waar zou dat boek dan over gaan?

Een paar jaar geleden heb ik het Rotterdamse havenbedrijf een voorstel gedaan om de geschiedenis van de Rotterdamse wereldhaven te boek te stellen, middels een mooi geïllustreerde en voor een breed publiek toegankelijke monografie. Helaas belandde dit voorstel, dat onder andere door het Rotterdamse gemeentearchief werd ondersteund, op het verkeerde stapeltje subsidieverzoeken.

Wat vind je van het Nederlandse aanbod aan geschiedenisboeken?

Mijn indruk is dat het aanbod steeds verder verschraalt. De paar boeken die nog verschijnen zijn doorgaans van de usual suspects. Ook blijven vertrouwde thema’s in het aanbod domineren, zoals de ‘Tweede Wereldoorlog’.

Welk historisch boek lees je momenteel?

Op mijn vakantie in Malaga heb ik onlangs het laatste boek van Geert Mak gelezen over de familie Six. Een prettig leesbaar geschiedenisboek, dat evenwel schreeuwt om illustraties. Onbegrijpelijk dat de uitgever hierin geen enkele moeite – en geld -heeft gestoken. Een gemiste kans! Momenteel ligt het – eveneens illustratiearme – boek Vriendschap van Luuc Kooijmans op mijn ‘nachtkastje’.

Aan wie geef je het stokje door?

Het stokje wil ik doorgeven aan Oscar Gelderblom. Ik ken hem niet persoonlijk, maar uit zijn publicaties en publieke optredens maak ik op dat hij een scherpzinnig historicus is die in zijn werk een brede waaier aan onderwerpen bestrijkt. De laatste tijd houdt hij zich zelfs bezig met onderwerpen als belastingen en Belastingdienst. Dat heeft uiteraard mijn bijzondere interesse. Mijn verzoek aan hem om het stokje over te nemen, is derhalve evenzeer te beschouwen als een verkapte uitnodiging om ’n keer een kopje te drinken in het Utrechtse.

Rubriek: Het favoriete geschiedenis van…