Holoceen – Geologisch tijdperk

Het Holoceen, vroeger ook vaak alluvium genoemd, is een geologisch tijdperk dat onderdeel uitmaakt van het zogeheten Kwartair. Dit relatief warme tijdvak duurt nog altijd voort en begon circa 12.000 jaar geleden. De periode volgt op het Pleistoceen of diluvium. Samen met dit tijdperk vormt het Holoceen de geologische tijdschaal Kwartair.

Het Holoceen wordt aangemerkt als een interglaciaal, een tijdperk tussen twee ijstijden in (ook wel tussenijstijd genoemd).

Het belangrijkste kenmerk van het Holoceen is dat de temperatuur in dit tijdvak, ten opzichte van het Pleistoceen, aanzienlijk steeg. Door klimaatverbetering smolten grote delen van het noordelijke landijs. Het smeltwater zorgde er vervolgens voor dat de zeespiegel met ongeveer honderd meter steeg. Kustlijnen verschoven hierbij landinwaarts (transgressie). De zeespiegelstijging stabiliseerde ongeveer vijfduizend jaar geleden.

Gedurende het Holoceen is het grootste deel van het Nederlandse en Vlaamse landschap gevormd. De Noordzee, die duizenden jaren droog had gelegen, liep bijvoorbeeld weer vol en ook de bekende kuststroken vormden zich. De duinen ontstonden toen er een eind was gekomen aan de transgressie. Verder ontstonden door de nattere omstandigheden en het hogere grondwaterpeil verschillende veengebieden en moeraslanden. En ook de bossen kwamen terug, met berken en dennen en later ook loofbomen.

De mens won gedurende het Holoceen sterk aan invloed. Hij verspreidde zich over vrijwel alle uithoeken van de aarde en uiteindelijk ging de mens ook over van een leven als jager-verzamelaar op een leven waarin een belangrijke rol was weggelegd voor de landbouw, wat uiteindelijk de basis legde voor het ontstaan van moderne menselijke samenlevingen en beschavingen.

In een vroege fase van het Holoceen stierven verschillende grote diersoorten uit, waaronder het reuzenhert, de steppewisent en het oerrund. Verschillende andere diersoorten stierven door toedoen van de mens uit.

Naam

De term Holoceen werd in 1867 geïntroduceerd en een kleine twintig jaar later officieel voorgelegd aan het Internationale Geologische Congres in Bologna, Italië. Holoceen is een samenvoeging van de Oudgriekse woorden holos (geheel) en kainos (nieuw) en betekent dus zoiets als ‘geheel nieuwe (aarde)’.

Bronnen ▼