Twee portretten van Rembrandt, die mogelijk als pendanten bedoeld waren, zijn voor het eerst in ruim twee eeuwen samen te zien in het Deense museum The Nivaagaard Collection. De tentoonstelling die hier te zien is, getiteld Rembrandt Reunited, is het resultaat van een grootschalig onderzoek naar de vraag of de twee werken oorspronkelijk als set zijn geschilderd. Een definitieve conclusie is nog niet getrokken, maar het onderzoek heeft al wel enkele opmerkelijke ontdekkingen opgeleverd.
De twee portretten, Portret van een 40-jarige man uit het Metropolitan Museum of Art in New York en Portret van een 39-jarige vrouw uit The Nivaagaard Collection, dateren beide uit 1632 en zijn geschilderd op eikenhouten panelen. Kunsthistorici speculeren al decennia over hun mogelijke pendantstatus, mede omdat de portretten lang deel uitmaakten van dezelfde privécollectie en samen in 1801 in Parijs te koop werden aangeboden. Dankzij nieuw technisch en kunsthistorisch onderzoek wordt nu geprobeerd dit mysterie te ontrafelen.
Onder leiding van dr. Angela Jager (RKD) en prof. Jørgen Wadum zijn de schilderijen onderzocht met onder andere dendrochronologie en macro XRF-scans. Hierbij kwam naar voren dat de jongste planken van beide panelen afkomstig zijn van bomen die gekapt zijn na 1616 en 1625. Opmerkelijk is verder dat een plank uit het portret van de vrouw uit hetzelfde bos komt als één van de planken in het paneel van de man, wat suggereert dat de werken mogelijk toch een paar vormen.
Gebedenboek
Bijzonder is ook dat voor het eerst een Rembrandt werd gescand met een CT-scan, om de onzichtbare jaarringen van het vrouwelijk portret bloot te leggen. Daarnaast zijn door middel van multispectrale fotografie details in de schilderijen zichtbaar gemaakt, zoals een latere toevoeging van een gebedenboek op het portret van de vrouw, dat niet door Rembrandt zelf lijkt te zijn geschilderd. De toevoeging zou uit de tweede helft van de zeventiende eeuw dateren.
Ook is er uitgebreid archiefonderzoek gedaan naar de herkomst van de schilderijen en de identificatie van de portretten. Wie zijn de man en de vrouw? Een antwoord op die laatste vraag is nog niet gegeven.
Begin deze week kwamen internationale kunstexperts bijeen in The Nivaagaard Collection om de resultaten van het onderzoek te bespreken. Tijdens deze bijeenkomst werd duidelijk dat de schilderijen grote overeenkomsten in pigmentgebruik vertonen, wat er ook op kan wijzen dat de werken oorspronkelijk bij elkaar hoorden. Tegelijkertijd blijft de vraag bestaan wat de oorspronkelijke compositie van het portret van de vrouw was, voordat de hand met het gebedenboek werd toegevoegd.
Hoewel het onderzoek naar de portretten veel nieuwe inzichten heeft opgeleverd, is de vraag of de schilderijen daadwerkelijk pendanten zijn nog niet volledig beantwoord. Nader onderzoek, waarbij ook andere schilderijen van Rembrandt uit deze periode worden meegenomen, is volgens de onderzoekers nog noodzakelijk om het raadsel op te lossen.
De tentoonstelling Rembrandt Reunited loopt tot 10 november 2024. Een catalogus met de onderzoeksresultaten wordt dit najaar verwacht.
