Iets op eigen houtje doen – Herkomst en betekenis

Mensen die iets op eigen houtje doen, gaan lekker hun eigen gang. Ze trekken zich niets aan van anderen en volgen hun eigen koers. Vaak wordt iets op eigen houtje doen negatief opgevat: de betreffende persoon had eigenlijk anderen moeten betrekken bij zijn plannen en/of projecten. Waar komt deze uitdrukking, die al eeuwenlang bekend is, eigenlijk vandaan?

Waarschijnlijke herkomst: de kerfstok

Al sinds de zeventiende eeuw is in de Nederlandse taal “dingen op eigen houtje doen” een bekende uitdrukking. Volgens taalkundigen is het waarschijnlijk dat de uitdrukking afkomstig is van het fenomeen kerfstok, waar we weer het gezegde ‘iets op zijn kerfstok hebben‘ aan hebben ontleend. Op een kerfstok werden schulden ingekerfd als iemand niet direct kon betalen. De schuldeiser en de lener kerfden allebei een krasje in de stok. Stond er slechts één streep ingekerfd, dan had een persoon dit op eigen houtje gedaan en was de schuld niet geldig. Deze persoon was dan eigenmachtig opgetreden.

Een andere verklaring

Volgens de taalwetenschapper F.A. Stoett is bovengenoemde uitleg aannemelijk, maar zou er ook nog een andere verklaring kunnen zijn. Hout kon volgens hem ook duiden op ‘houten schip’. Een kapitein die alles voor zijn eigen schip regelde, zoals het personeel inhuren, reparatie uitvoeren, et cetera, werkte dan op eigen houtje. Op eigen houtje duidt in deze verklaring dan op zelf verantwoordelijkheid nemen voor jouw bezit, de zaken op jouw schip helemaal zelf regelen.

Mogelijk de bijbel als oorsprong

Een derde mogelijke uitleg verwijst naar de Bijbel, specifiek het Bijbelboek Hosea 4. In dit hoofdstuk wordt Israël aangeklaagd omdat ze God niet gehoorzaamden. God zegt dan tegen het volk:

“Mijn volk raadpleegt een stuk hout, uit stokjes lezen ze de toekomst af. Ze zijn bezeten van ontucht en keren zich af van hun God.”

Het ‘stuk hout’ duidde hierbij op afgoderij, het aanbidden van afgoden. En de toekomst voorspellen met stokjes was een praktijk die als wichelarij bekend stond. De Israëlieten probeerden hun zaken daarom op eigen houtje te regelen, zonder zich om hun God te bekommeren.

Boek: K. ter Laan – Nederlandse spreekwoorden, spreuken en zegswijzen
Lezenswaardig is verder: Iets op je kerfstok hebben
historische uitdrukkingen en gezegden

Bronnen ▼