Een Joodse kijk op kunst in 50 meesterwerken

In het eind vorig jaar verschenen boek Kunsjt! biedt Jaron Beekes de lezer een joodse kijk op vijftig meesterwerken uit de kunst. Waarom is Michelangelo’s David bijvoorbeeld niet besneden? Het ontbreken van een voorhuid was toch juist wat de koning der Joden onderscheidde van zijn heidense rivalen? En was Rembrandts Joodse bruidje eigenlijk wel Joods? In onderstaande bespreking staat Chris Rachel Spatz kort stil bij dit bijzondere boek.

Kunsjt!

De auteur nodigt de lezer uit om, met een Joodse blik, door dit boek te dwalen als door een museum. Het is een rondgang langs beroemde en minder gekende kunstenaars en hun werken; een verrijkende promenade door eeuwen kunst. Dat Michelangelo de strijder David naakt afbeeldt, is op zijn zachtst uitgedrukt heel curieus te noemen. De koning der Israëlieten bovendien onbesneden voorstellen, is al helemaal iets om je van je Joodse à propos te blazen. Een voorhuid van marmer, en dat terwijl David zich overigens neerbuigend uitliet over ‘die onbesneden Filistijnen’ (1 Samuel 17.26). Jaron Beekes zet dit voorhuid-geschil op schalkse wijze in historische context. Zo passeert ook de vermaning om geen afbeeldingen te maken in het werk van Joodse kunstenaars de revue (Exodus 20.4). Joden zijn immers een volk van het woord en niet van het beeld. Dat daarvoor Magritte en Picasso worden ingeschakeld, bewijst de rijkdom van Kunsjt!. Ook belicht hij de graphic novel, waarin woord en beeld hun krachten bundelen, als een hedendaags geapprecieerd Joods medium.

Hoe misleidend is Het Joodse bruidje van Rembrandt? De schilder gaf haar die naam niet en het meisje dat model stond was niet Joods. Dat de auteur zijdelings uitschuivers maakt naar zijn eigen Joodse bruiloft of tijdens andere passages naar zijn persoonlijke situatie, verleent het werk een vertrouwde intimiteit. Het herkennen van brokjes Nederlandse geschiedenis, figuren en locaties is een surplus. Beekes walst van de Beatles met hun verkeerd geïnterpreteerde ‘Hey Jude’ en van een magisch-realistisch verhaal over Spinoza naar een verhaal over kuisheid in het werk van Rubens. Aan het belang van Joden in het leven van Van Gogh, daaraan zou de auteur best wel eens een tentoonstelling gewijd willen zien.

In korte stukjes van zo’n drie bladzijden ontdekt de lezer aldus 50 kunstwerken, met afbeelding, die attenderen op verrassende linken met Joodse aspecten. Geschreven met kennis van zaken, zin voor relativiteit en vooral met veel humor. Bovendien bevat het werk een schat aan informatie om verder persoonlijk te exploreren. Kunsjt! is heel verzorgd uitgegeven, hardcover met linnen omslag. Een boek waar je blij van wordt, dat lekker in de hand ligt en met weetjes om door te vertellen.

~ Chris Rachel Spatz

Boek: Kunsjt! – Een Joodse kijk op kunst in 50 meesterwerken