Martin Luther King (1929-1968) – Een man met een droom

Invloedrijke Amerikaanse dominee en burgerrechtenactivist: Martin Luther King. Oprichter van de Southern Christian Leaderschip Conference (SCLC).

Martin Luther King werd op 15 januari 1929 geboren in Atlanta, de hoofdstad van de Amerikaanse staat Georgia. Zijn vader was dominee van een baptistenkerk in Atlanta. Net als zijn vader heette hij oorspronkelijk Michael King. Toen het gezin begin jaren dertig naar Duitsland reisde besloot vader King deze namen echter te laten veranderen in Martin Luther King, als eerbetoon aan de Duitse kerkhervormer Maarten Luther (1483-1546).

Toen King 15 jaar was ging hij werken op een tabaksplantage in het noorden van Amerika. Hij merkte dat de omgang tussen zwarten en blanken daar veel gemoedelijker was.

In 1953 trouwde King met Coretta Scott King en na een studie theologie werd hij in 1945 baptistisch predikant van de kerk op Dexter Avenue in Montgomery, Alabama.

De zaak Rosa Parks

Martin Luther King werd in 1955 op slag beroemd in heel Amerika. Dit na een incident met ene Rosa Parks, een zwarte vrouw die op een dag in 1955 in Montgomery in de bus ging zitten en weigerde op te staan toen een blanke vrouw haar daarom vroeg. Rosa Parks overtrad hiermee de wet en werd gearresteerd. In de staat Alabama waren zwarten in die tijd verplicht hun plaats af te staan aan blanke medeburgers.

Onder leiding van Martin Luther King verzette de zwarte gemeenschap in Montgomery zich tegen deze arrestatie. Uit protest tegen de rassenscheiding in het openbaar vervoer, besloot men tot een grootscheepse boycot. Ze maakten geen gebruik meer van het openbaar vervoer. De actie duurde bijna vierhonderd dagen en Martin Luther King werd bekend in heel Amerika. In 1956 werd de discriminerende wet uiteindelijk ingetrokken.

Nadat de wet was ingetrokken zwoeren Martin Luther King en andere leiders van de zwarte gemeenschap zich te blijven verzetten tegen discriminatie in de Verenigde Staten. Januari 1957 werd de Southern Christian Leaderschip Conference (SCLC) opgericht. King werd de eerste voorzitter van deze mensenrechtenorganisatie.

Na oprichting organiseerde de SCLC in veel zuidelijke staten bijeenkomsten waar kiesrecht voor zwarten werd geëist. Martin Luther King maakte in deze periode veel reizen en vroeg steeds om aandacht voor de discriminatie van zijn rasgenoten. De burgerrechtenactivist bezocht onder meer Pakistan en India. In laatstgenoemde land ontmoette hij enkele volgelingen van zijn grote voorbeeld: Mahatma Gandhi. Net als Gandhi vond King dat de acties tegen de discriminatie van de afro-amerikanen geweldloos moesten verlopen.

Terug in Amerika trad King af als dominee en verhuisde hij naar Atlanta waar hij hulpdominee werd in de kerk van zijn vader. King had hierdoor meer tijd om zich in te zetten voor de SCLC. De strijd voor burgerrechten werd voortgezet. Er werden onder meer protestmarsen en stakingen georganiseerd. De charismatische King trad vaak op als spreker en werd meer en meer dé vertegenwoordiger van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Martin Luther King werd vanwege zijn leidende rol bij veel van de acties verschillende keren gearresteerd.

Steeds meer blanke Amerikanen bewonderden Martin Luther King en zijn volgelingen. Door de verspreiding van foto’s waarop te zien was hoe een politiekorps in Alabama een demonstratie waaraan ook veel kinderen deelnamen opbrak, kregen de burgerrechtenactivisten nog meer sympathie. Veel Amerikanen waren verontwaardigd over het feit dat de politie van Alabama politiehonden en brandspuiten had ingezet tegen de vreedzame demonstratie waaraan ook kleine kinderen deelnamen.

De droom van King

Op 28 augustus 1963 hield Martin Luther King zijn beroemdste toespraak. Hij had een mars naar Washington georganiseerd waar 200.000 blanke en zwarte mensen aan deelnamen.

Aangekomen in Washington hield King bij het Lincoln Monument zijn wereldberoemde I have a dream-toespraak (zie video hierboven). Hij zei onder meer te dromen van een tijd waarin werkelijk betekenis werd gegeven aan het principe dat zegt dat alle mensen gelijk geboren zijn.

Kort na deze toespraak ontving King de Nobelprijs voor de Vrede en nam de Amerikaanse president Lyndon Johnson de Voting Rights Act aan. Hierdoor kreeg de Amerikaanse overheid onder meer de mogelijkheid rassengelijkheid op de werkvloer of bij openbare diensten af te dwingen. De acties van King en zijn volgelingen had succes: discriminatie bij huisvesting werd verboden en zwarten kregen kiesrecht.

Martin Luther King bleef actief maar verloor op een gegeven moment wel steun van veel jongeren uit het noorden die zich achtergesteld voelden en vonden dat King in zijn acties te voorzichtig te werk ging. Deze jongeren kozen als leus Black Power! en zorgden voor een radicalisering van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging.

De SCLC verzette zich tegen deze radicalere vorm van verzet. Martin Luther King vreesde escalatie en besloot zijn campagnes daarom meer op het noorden te richten. Hij reisde naar Chicago en sprak zich tijdens acties daar onder meer uit tegen de Vietnam-oorlog en de wereldwijde armoede.

‘Goede wil’

Minder bekend dan zijn toespraak in Washington, maar ook zeer van belang, was de laatste preek die Martin Luther King op kerstavond gaf, in 1967. In deze toespraak brak hij een lans voor vreedzaam verzet en liet hij weten dat het tonen van goede wil in de strijd tegen ongelijkheid wat hem betreft cruciaal was. King:

“Er zijn altijd mensen geweest die stellen dat het doel de middelen heiligt, dat de middelen er niet echt toe doen, […] maar we zullen nooit vrede op aarde hebben totdat mensen overal gaan beseffen dat doelen niet losstaan van middelen omdat de middelen het ideaal in wording vertegenwoordigen en het doel als proces, en dat je goede doelen uiteindelijk niet kunt bereiken met kwade middelen, omdat de middelen het zaad vertegenwoordigen en het doel de boom.” Bron: Dit Amerika – Jell Lepore (p.107)

Moord op Martin Luther King

In 1968 was Martin Luther King bezig een mars van armen naar Washington voor te bereiden. Hij werd toen echter weggeroepen om stakende vuilnismannen in Memphis te steunen. Een dag nadat hij in Memphis ongeveer tweeduizend volgelingen had toegesproken, werd Martin Luther King op het balkon van het Lorraine Motel doodgeschoten door een sluipschutter.

De Amerikaan James Earl Ray (1928-1998) bekende in 1969 dat hij de moord had gepleegd. Korte tijd later trok hij deze verklaring echter weer in, maar hij werd toch veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. Familie van Martin Luther King geloofde overigens niet dat James Earl Ray de moordenaar was. Zij dachten dat King slachtoffer was van een samenzwering. Soms wordt beweerd dat zowel de FBI als de CIA te maken hebben gehad met de moord, aangezien beide diensten een lastercampagne hadden gevoerd tegen Martin Luther King.

Na de dood van King werd het werk van de SCLC voortgezet, onder meer door Kings echtgenote Coretta Scott King. Momenteel is King jongste dochter, Bernice King, voorzitter van de mensenrechtenorganisatie.

Lees ook: Biografie van de mensenrechtenactivist

Korte video over Martin Luther King

Bronnen ▼