Het schilderij Meisje in het gras (1882) van de Franse impressionist Camille Pissarro toont een vredig tafereeltje, van een boerenmeisje dat uitrust in het gras. Achter dit kunstwerk, dat tijdelijk te zien is in het Van Gogh Museum in Amsterdam, gaat echter een beladen geschiedenis schuil.
Jaap en Ellen van den Bergh vormden een gelukkig gezin met hun twee dochtertjes, Rosemarie en Marianne. Tot de Duitse inval in mei 1940 het leven van het viertal op zijn kop zette. Als Joodse familie bleken ze niet langer veilig.
Vader Jaap had kort na de Duitse machtsovername het schilderij van Pissarro aangekocht. In 1943 moest hij het werk echter noodgedwongen verkopen om de onderduik van het gezin te kunnen bekostigen. Jaap en Ellen overleefden de oorlog en gingen hierna snel op zoek naar hun dochters. De twee bleken echter te zijn verraden en vermoord.
Herkomst Gezocht
Het schilderij dat Rosemarie en Marianne had moeten redden, bleef jarenlang onbereikbaar voor de familie en kwam uiteindelijk in Duitsland terecht. Pas in 2016, tijdens een digitaliseringsproject van het Bureau Herkomst Gezocht, kwam het aangifteformulier van Jaap van den Bergh opnieuw onder de aandacht. Het werk was dusdanig gedetailleerd omschreven dat de onderzoekers het werk konden lokaliseren in de collectie van de Kunsthalle Bremen. Het naoorlogse rapport vormde zo de ontbrekende schakel in de herkomstgeschiedenis, die sinds 2009 door de Kunsthalle Bremen werd onderzocht, en zette de zoektocht naar de nazaten van Jaap van den Bergh in gang.
Boek
Die familiegeschiedenis wordt beschreven in het boek Meisje in het gras. Het tragische lot van de familie Van den Bergh en de zoektocht naar een schilderij. Ook het verhaal van de derde dochter van Jaap en Ellen, die na de oorlog werd geboren, komt in dit werk aan bod. Zij eerde haar zusjes ooit door model te staan voor het standbeeld van Anne Frank op de Westermarkt in Amsterdam.
Het schilderij van Pissarro is tot 9 maart 2025 te zien in het Van Gogh Museum in Amsterdam.
