Op 24 februari 1934 kreeg veelvoudig moordenaar Saleh Soekoe Petapang zes jaren gevangenisstraf opgelegd. Hij had bloedige taferelen achtergelaten in een autobus. Wie het hele verhaal kende, voelde ondanks de bewezen feiten vooral mededogen.
De bewezen feiten waren kil en zakelijk op te sommen, zoals de Sumatra Post al deed op 15 februari 1934. De lezers van het bericht onder de kop ‘Moord in een autobus’ waren meteen anti-moordenaar. Het was een staaltje framing dat het effect niet miste. De krant noemde het pesten van Saleh Soekoe Petapang (38 jaar), het lastig vallen van zijn vrouw, en dat hij zijn mes trok, met als gevolg “een bloedige steekpartij” en:
Drie der gewonden overleden kort daarop. Onder de gewonden bevond zich een pas geslaagde veearts.
Het was dat je dacht: een beetje pesten, daar moet je als volwassen vent toch mee kunnen omgaan. Maar nee, Saleh werd mata glap (razend) en begon om zich heen te steken. Dat er “verschillende schooljongens” onder de passagiers waren, maakte het nog eens erger. Arme kinderen, om daarvan getuige te moeten zijn. In een autobus kun je geen kant op, wat een angst moeten ze gevoeld hebben. Goed dat die Saleh opgepakt was. Flink straffen, die moordenaar.
De grap
Nog geen tien dagen later stuurde dezelfde Sumatra Post de sympathie van de lezers een andere kant op. Uit een langer artikel werd duidelijk wat zich werkelijk had afgespeeld in de autobus. Saleh was met vrouw en kind op weg gegaan naar zijn zieke moeder, om haar te helpen.
Het was om te beginnen een lange rit geweest, van Sibolga naar Padangsidempoean, met een opbouwende spanning van aanhoudend pesten. De moordenaar had de chauffeur verzocht of hij met zijn vrouw en zijn zieke kind mocht overstappen naar een andere bus, om het pesten zo te ontlopen:
Aangezien hij echter reeds tot Padangsidempoean had betaald en geen geld meer bezat om een een nieuw kaartje voor een anderen bus te koopen, was hij wel genoodzaakt in denzelfden auto verder te reizen.
Toen men nu in de buurt van Soemoeran in den nacht stopte, omdat een der passagiers verzocht zijn medepassagiers te mogen fouilleeren, aangezien hij zijn portemonnaie kwijt was en men daarop beklaagde dwong den auto te verlaten, waarbij men hem aan zijn kleeren uit de wagen trok, toen trok beklaagde zijn mes en stak in het wilde om zich heen.
De rechtbank legde Saleh zes jaar op, wegens de verzachtende omstandigheden. Wie nog dacht “nounou”, was definitief op de hand van Saleh met het derde grote artikel, dat de Sumatra Post op 7 maart publiceerde. Er bleek nog méér mis in de autobus. De pesters waren niet zomaar passagiers, maar “den chauffeur, een stoker en een hadji en ook nog een paar andere personen.” Het kind van Saleh was ernstig ziek. Toen kwam de druppel:
Ter hoogte van Soemoeran gekomen, eischte een der passagiers plotseling, dat de auto moest stoppen. De man beweerde, dat hij zijn portemonnaie had verloren, en dat nu alle inzittenden zich moesten laten fouilleeren. Bekl. weigerde aanvankelijk uit te stappen, zijn kind lag zwaar ziek, en hij was bereid onder eede te bevestigen, dat hij onschuldig was.
Bovendien, zoo zeide hij, was het beter door te rijden tot een politiepost, en daar de fouilleering te doen geschieden.
Inderdaad was er vijf kilometer verder een politiepost.
Doch daar was het de anderen niet om te doen. Zij wilden de grap beleven, dat de zorgelijke man met zijn zwaar zieke kind zou worden gefouilleerd. De stoker greep hem bij de hand en sleurde hem half uit de auto. Toen moest hij de handen omhoog steken en een hadji belastte zich met de „fouilleering”.
Daarbij haalde hij bekl.’s eigen portemonnaie te voorschijn, en toen daarop de „bestolene” ook nog beweerde, dat dat de zijne was, kon de man, die thans voor moord terechtstaat, zich niet meer beheerschen.
Wat dacht de lezer die ook weleens met de bus reisde? Dat had mij kunnen overkomen. Wat vreselijk, dat er mensen zijn die zoiets voor de grap uithalen. Zes jaar voor Saleh leek opeens zes jaar te veel, ook al was dat minus de dagen in preventieve gevangenschap doorgebracht. Saleh besloot gratie te vragen.
Drama
Op 1 juni 1934 publiceerde het Nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië een aangrijpend berichtje. Terwijl het gratieverzoek van Saleh nog in behandeling was, bleek hij in de gevangenis te zijn overleden aan een longontsteking. De krant besloot het bericht met:
“Thans heeft de dood een streep gezet onder dit aangrijpende drama.”
Helemáál waar was dit niet. Want hoe moesten vrouw en kind zich redden? En hoe was het afgelopen met zijn zieke moeder?
