Willem Spark, een geniale fictieve componist

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hielden de nazi’s in interneringskamp Sint-Michielsgestel een groot aantal vooraanstaande Nederlanders gevangen. De gevangenen probeerden zichzelf en elkaar te vermaken, bijvoorbeeld door lezingen te geven. Een speciaal in het kamp opgerichte Kunstkring organiseerde in mei 1943 een lezing over een bijzonder musicus: Willem Spark.

Op de uitnodiging van de Kunstkring stond geschreven: de Herdenking van een Nederlands musicus. Op 24 mei was het namelijk precies honderd jaar geleden dat Willem Spark overleed. Het geheel was mooi omkleed. Naast een katheder stond netjes een bord opgesteld, met daarop de belangrijkste composities van Willem Spark: By the Sea (piano), Une Pensée à François Liszt (cello en piano) en L’oiselet sur la Branche (zang). De Nederlandse classicus Onno Damsté richtte het woord tot de bezoekers en vertelde honderduit over de ten onrechte in vergetelheid geraakte musicus. De spreker stond stil bij de belangrijkste momenten uit het leven van de musicus en vertelde bijvoorbeeld over de begrafenis van de in 1843 kinderloos gestorven Spark. Franz Liszt, op dat moment toevallig op tournee in ons land, zou toen zelfs hebben gesproken. En onder de bloemen bij het graf bevond zich ook een bloemstuk van Frédéric Chopin.

Hoewel veel van de aanwezigen nog nooit van Willem Spark gehoord moeten hebben, verklaarden enkelen al langer liefhebber te zijn van diens composities. Er waren meer sprekers. Professor Van Groningen stond bijvoorbeeld stil bij Sparks waarde als muziektheoreticus en meester C.J.G.M. Schölvinck, een achterkleinzoon van de musicus, keek dankbaar terug op het besluit van de Amsterdamse gemeenteraad om in 1893 de hoofdstraat van de Concertgebouwbuurt naar zijn voorvader te vernoemen: de bekende Willemsparkweg.

De lezing werd afgesloten met enkel ogenblikken stilte, ter nagedachtenis aan de grote muzikant.

Zoete koek

Sommige aanwezigen werd het pas na afsluiting van het programma duidelijk, dat het allemaal één grote grap was geweest. Dat men nog nooit van Willem Spark had gehoord kon wel kloppen. De man bestond namelijk helemaal niet. Het idee om een lezing te houden over een niet bestaand persoon, kwam uit de koker van een aantal gijzelaars, waaronder de latere Nobelprijswinnaar Nico Tinbergen en Wieger Bruin, die zich irriteerden aan de matige kwaliteit van de lezingen in het kamp en de kritiekloosheid van de toehoorders. Als alles er toch in ging als zoete koek, kon men net zo goed lezingen geven over niet bestaande personen… Daarnaast wilde men de Duitsers wijs maken dat de Willemsparkweg in Amsterdam naar de niet bestaande componist was vernoemd, zodat de bezetter de straatnaam niet zou wijzigen. In werkelijk is de straat vernoemd naar koning Willem I.

Bronnen