Nika-oproer (532)

Het is een groot probleem tegenwoordig, rivaliserende ‘supporters’ die met elkaar op de vuist gaan en een spoor van vernieling achterlaten na een voetbalwedstrijd. Wat die hooligans aanrichten is echter een kleinigheid vergeleken met de Byzantijnse ‘hooligans’ die in 532 in Constantinopel aan het rellen waren: de Nika-oproer. Bijna de halve stad werd verwoest en zo’n 30.000 mensen kwamen om het leven.

Het begon allemaal met een wedstrijd wagenrennen, de nationale sport in Constantinopel, waarbij ook de Byzantijnse keizer Justinianus I aanwezig was. De grootste rivalen in die tijd waren de Blauwen en de Groenen, twee teams die niet alleen sportief tegenover elkaar stonden, maar ook politiek. Keizer Justinianus was fan van de Blauwen. De Groenen werden over het algemeen gesteund door aristocratische families die de wagenrennen gebruikten voor politieke macht. Als Justinianus het te gek maakte, zouden de Groenen gaan rellen en de openbare orde ernstig gevaar lopen.

In 531 werden enkele leden van de Blauwen en de Groenen gearresteerd vanwege moorden die tijdens eerdere rellen een wedstrijd waren gepleegd.

De moordenaars zouden worden opgehangen, maar voor het zover was ontsnapten er twee, een Groene en een Blauwe. Om de menigte kalm te houden – Justinianus was net bezig met vredesonderhandelingen met de Perzen – werden beide doodstraffen omgezet in gevangenisstraffen. Supporters van beide teams wilden echter gratie voor hun teamleden. In dezelfde periode had de keizer net de belastingen verhoogd, waar met name de mensen van adel, aanhangers van de Groenen, niet blij mee waren, net als overigens Justinianus’ eigen achterban.

Oproer

Op 13 januari 532 werden de wagenrennen gehouden. Vanwege de voorgeschiedenis was de sfeer gespannen en agressief. Justinianus bekeek de wedstrijd vanuit zijn loge in het paleis, dat uitkeek op het hippodroom waar de wedstrijd werd gehouden. De keizer kreeg meteen onvriendelijke spreekkoren te verwerken. De sfeer werd echter pas gevaarlijk toen de rivaliserende supportersgroepen ineens niet meer tegen elkaar schreeuwden, maar samen riepen ‘Nika!’, Grieks voor victorie of overwinning. De woedende menigte trok vervolgens naar Justinianus’ paleis, dat vijf dagen werd belegerd. Met name de ‘Groene’ aristocratische families en de senatoren zagen de door hen gesteunde opstand als goede reden om Justinianus – die volgens hen de adel te weinig steunde – af te zetten en een nieuwe keizer, Hypatius, op de troon te zetten.

Justinianus’ vrouw Theodora liet het zover echter niet komen. Zij stuurde zijn lijfwacht, Belisarius, naar de Groene relschoppers, die zich hadden verschanst in het hippodroom, om de opstand neer te slaan. Nadat Belisarius, zeker van zijn overwinning, het stadion verliet maakten de talloze Blauwe supporters die buiten het stadion stonden te wachten zijn karwei af. Zo’n 30.000 opstandelingen kwamen daarbij om het leven. De ‘Groenen’ raakten zowel hun mensen als hun paarden en wagens kwijt. De ‘nieuwe’ keizer, Hypatius, werd vermoord en de senatoren die de opstand steunden werden verbannen. In het hippodroom hield de keizer de volgende jaren geen wagenrennen meer.

Tijdens de Nika-oproer werd de halve stad verwoest, waaronder de Aya Sofia-kerk. Justinianus liet deze kort daarop herbouwen tot degene die er nu nog steeds staat.