Vrouwen op de Olympische Spelen

Het heeft lang geduurd voordat vrouwen volledig toegang kregen tot de Spelen. Het traject was lang en moeizaam en nog steeds niet helemaal afgerond. Vrouwen zijn niet van de ene op de andere dag toegelaten tot de competitie en onderweg waren veel hordes te nemen, om in sporttermen te blijven.

De moderne Spelen zijn een idee van Pierre de Coubertin. Spelen voor mannen weliswaar, want sportende vrouwen vond hij niet om aan te zien. Aan het eind van de negentiende eeuw deden vrouwen overigens al wel aan sport: fietsen, gymnastiek, tennis en zwemmen. Vooral het fietsen werkte bevrijdend, omdat vrouwen probleemloos grote afstanden konden afleggen. Maar vrouwensport werd vrouwenspot: de karikatuur werd ingezet om sportvrouwen belachelijk te maken en humor liet zich niet weerleggen met argumenten (Koos Steendijk-Kuypers). Vooral de kleding van de sportvrouwen moest het ontgelden: de bloomers, een soort van Turkse broek. Maar op de Spelen mochten ze hooguit thee schenken.

De eerste vrouwen op de Spelen

De Spelen in Parijs in 1900 waren de eerste gelegenheid voor vrouwen om deel te nemen. Hoewel het vooral evenementen waren als bijprogramma bij de wereldtentoonstelling. Slechts 22 vrouwen op slechts twee onderdelen alleen voor vrouwen: golf en tennis. De bestuurders vonden dat als vrouwen zo nodig mee moesten doen, ze zich ook maar waar moesten maken in de mannencompetitie. Mondjesmaat zijn er steeds meer onderdelen toegevoegd aan het menu: kunstrijden in 1908, zwemmen in 1912, atletiek in 1928. Schaatsen? Pas in 1960 en Nederland was daar ook niet zo voorlijk in. In 1985 mochten voor het eerst vrouwen meedoen in de Elfstedenwedstrijd, hoewel vrouwen al vanaf 1917 lieten zien dat ze deze monstertocht aankonden.

De jaren 20

Sportbestuurders bedachten zonder enig onderzoek allerlei argumenten die vrouwen de toegang tot de sport moesten ontzeggen. Van sport werd je onvruchtbaar, lesbisch en mannelijk. Het was veel te zwaar en te ver. Sois belle et tais-toi! (Wees mooi en hou je kop) In de jaren twintig hebben sportvrouwen niet langer het geduld te wachten op permissie van de bestuurders. Ze organiseren dan diverse eigen vrouwenolympiades, zoals in 1922 in Monaco. Het werkt: In 1928 staat dan eindelijk voor het eerst de moeder der sporten – atletiek – op het Olympisch menu. De 800 meter werd na 1928 direct weer voor 32 jaar van het menu gehaald. Volgens het IOC liet de race zien dat vrouwen niet in staat waren tot zo’n lange afstand. Vrouwen waren als slakken die een zoutkeet binnenkropen. Lina Radke won de 800 meter en de pers laat geruststellend weten dat Frau Radke eine bequeme Hausfrau ist, und ihre Haushalt ganz allein besorgt. Dat gold in 1948 ook nog voor the flying housewife Fanny Blankers: mother of two. Zij mocht als vrouw overigens op maximaal vier onderdelen deelnemen. Ze won ze alle vier.

1936 Geslachtskeuringen

Twijfels over het geslacht van sportvrouwen begonnen in 1936 manifest te worden. Diverse vrouwen moesten aantonen dat ze volledig vrouw waren en drie dames werden uit de competitie gehaald. De zogenoemde ‘hermafrodieten’ mochten niet verder, ook al toonden genetici aan dat ze geen enkel voordeel hadden van hun verstoorde geslachtontwikkeling. Nu nog in 2014 moeten ‘verdachte’ vrouwen zich melden bij een commissie van specialisten. Als hun testosteronspiegel te hoog is, moeten zij een behandeling ondergaan voordat ze weer mogen starten. De procedure is discriminerend. Voor de mannen, bij wie de testosteronspiegels veel verder uiteenloopt, gelden immers geen regels. Het trieste resultaat is dat in de loop der jaren tientallen vrouwen slachtoffer zijn geworden van mensonterende procedures van het IOC.

Londen 2012

Na de oorlog krijgen vrouwen toegang tot steeds meer sportonderdelen. Dat proces is pas afgerond op de laatste zomerspelen van 2012. Dan nemen vrouwen voor het eerst deel op alle onderdelen! Maar belemmeringen zijn er nog wel. Zo rijden vrouwen geen tien kilometer op de schaats. In 1981 traden de eerste twee vrouwen toe tot het IOC. Maar het IOC is nog steeds een mannenbolwerk: slechts 1 op de 5 leden is vrouw. De deelname van vrouwen aan de Spelen daarentegen is 40 procent.

~ Max Dohle
Max Dohle is sporthistoricus en schrijver.