In het diepste geheim zijn tijdens de Koude Oorlog in ons land onder overheidsgebouwen beschermde onderkomens gecreëerd. Na een eventuele aanval met een atoombom, zouden de ministers met een aantal ambtenaren in deze ondergrondse noodzetels nog een paar weken het bestuur van het land voort kunnen zetten. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft recent de bouwgeschiedenis en het functioneren van een twintigtal noodzetels onderzocht.
Direct na de Tweede Wereldoorlog kwamen de kapitalistische en de communistische wereld tegenover elkaar te staan: respectievelijk de Verenigde Staten en hun bondgenoten en de Sovjet-Unie en partners. Deze zogenaamde Koude Oorlog bestond vooral uit dreigementen over en weer en leidde in 1962 (Cuba-crisis) bijna tot een gewapend conflict. De Koude Oorlog dankt zijn naam aan het feit dat er wel sprake was van een soort oorlog, maar dat er geen wapens werden gebruikt. Wel was er in deze periode sprake van een kernwapenwedloop.
In Nederland werd enkele tientallen jaren gevreesd voor een aanval vanuit de Sovjet-Unie, mogelijk met gebruik van atoomwapens. Om die reden werden er dus op verschillende plekken noodonderkomens voor de regering gebouwd. Dikke stalen deuren en betonnen muren moesten aanvallen met nucleaire wapens en gifgas weerstaan.
Bunkerdesign
In het rapport In geval van nood heeft bunkerspecialist Kees van Leeuwen informatie over deze ondergrondse noodzetels voor de regering bijeengebracht. Volgens de specialist zijn de interieurs van de bunkers zeer karakteristiek. Van Leeuwen:
“Anders dan in de doorsnee commandoposten of beschermde onderkomens met hun standaard meubilair, zoals stoelen van het merk Gispen, werd voor de noodzetels speciaal meubilair gemaakt. In de noodzetels kun je haast spreken van bunkerdesign. Omdat alle stoelen en tafels uitsluitend gemaakt zijn voor deze beschermde onderkomens, zijn het unieke interieurs, die veelal als tijdcapsules hun eigentijdse stijl hebben behouden, steeds gecombineerd met een specifieke functionaliteit ten behoeve van de bescherming tegen een atoomdreiging die nu niet meer bestaat.”
Srebrenica
De bunkerspecialist spreekt dan ook van een soort Gesamtkunstwerk. De bouwwerken zijn wat hem betreft ook historisch van belang, omdat ze gebouwd werden om bescherming te bieden tijdens de Koude Oorlog. De bunkers zijn nooit echt gebruikt, behalve voor trainingen en oefeningen en soms werden ze kort bemand bij een verwacht crisismoment. In de jaren negentig, toen de Koude Oorlog dus al voorbij was, gebruikte toenmalig minister Voorhoeve de zogeheten Defensienoodzetel nog wel voor overleg met de defensietop tijdens de val
van de enclave Srebrenica.
Rapport: In geval van nood
Ook interessant: De Koude Oorlog – Samenvatting en Tijdlijn
…of: Burgerbescherming tijdens de Koude Oorlog
