Voorafgaand aan het bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940 stelden de Duitsers de Nederlandse stadscommandant kolonel Pieter Scharroo twee keer een ultimatum. Onderzoeksjournalist Gerard Groeneveld vond op een Duitse veilingssite het verloren gewaande tweede ultimatum terug. Het unieke document (zie hieronder), waarvan lang aangenomen werd dat het verloren was gegaan, is te zien in Groenevelds boek Rotterdam Frontstad dat vandaag verschijnt.

Eerste ultimatum
Door onverwacht taai verzet van matig bewapende en getrainde dienstplichtige eenheden van de Koninklijke Landmacht en beroepssoldaten van het Korps Mariniers, lukt het de Duitse para’s niet om de noordoever van de Nieuwe Maas stevig in handen te krijgen. De Maasbruggen blijven onbruikbaar door constant geweervuur van de Nederlandse troepen. Er ontstaat een patstelling.
Op 13 mei arriveren de 9e Panzerdivision en een deel van de Leibstandarte SS ‘Adolf Hitler’ aan de zuidrand van Rotterdam. Ze moeten door naar Den Haag. Er moet nu snel een doorbraak worden geforceerd. Eerder op 13 mei heeft overste Dietrich von Cholditz twee Rotterdammers over de Willemsbrug naar het Nederlandse hoofdkwartier in Blijdorp gestuurd. Maar Scharroo weigert met burgers te onderhandelen over militaire zaken en laat beide mannen terugsturen.

Op 14 mei sturen de Duitsers om 09.00 uur alsnog een eigen delegatie van drie man over de Willemsbrug met een officieel ultimatum. Om 10.30 uur ontvangt kolonel Scharroo de in het Nederlands opgestelde dreigbrief. Het stelt dat als Rotterdam niet binnen twee uur zijn weerstand tegen de Duitsers opgeeft, de stad zal worden vernietigd:
“De weerstand, die in het open stad Rotterdam tegen de offensieve der Duitsche troepen getoont wordt, noodzakt mij indien Uwe weerstand niet onmiddelik gestakt wordt, die doelmatige maatregelen te nemen. Dit kan het volledige vernieling van het stad ten gevolge hebben.” (sic)
Maar het ultimatum is alleen ondertekend met ‘De kommandant van de Duitsche troepen’. Scharroo heeft daardoor geen idee met wie of wat hij eigenlijk onderhandelt. Hij stuurt daarom een afwijzend antwoord vanwege het ontbreken van een naam, handtekening en rang. Dat antwoord wordt door zijn assistent kapitein Jan Backer rond 12.00 uur op het Noordereiland bij Von Choltitz gebracht.


Tweede ultimatum

Als het bombardement is afgelopen en Rotterdam in brand staat, begeeft kolonel Scharroo zich om 16.00 uur naar het Noordereiland om alsnog de stad over te geven. Hij overhandigd het ultimatum voorzien van het woord ‘Angenommen’ en zijn handtekening.
Dit handgeschreven tweede ultimatum met Scharroo’s capitulatie is voor het laatst door Nederlandse ogen gezien tijdens de afhandeling van de overgave op het hoofdkwartier in Blijdorp. Burgemeester P.J Oud verklaarde na de oorlog voor de parlementaire enquêtecommissie dat het verdween in de chaos rond een door SS’ers veroorzaakt schietincident.
Oorlogsdagboek
Auteur Gerard Groeneveld was eigenlijk op zoek naar foto’s gemaakt door Duitse soldaten van de strijd in Nederland. Op een Duitse veilingsite werd het ‘Kriegstagebuch’ van Schmidts 39e Armeekorps aangeboden. Op een foto was een klein stukje van een document te zien met daarop de handtekening van Scharroo. Groeneveld besefte dat hij hiermee mogelijk iets bijzonders op het spoor was, nam de gok en wist het oorlogsdagboek te bemachtigen.

Het document van de landelijke capitulatie op 15 mei door generaal Winkelman in Rijsoord is tot op heden spoorloos. Daarmee is dit unieke stuk het enige tastbare bewijs van de Nederlandse overgave. Groeneveld laat desgevraagd aan Historiek weten het bijzondere document niet te willen houden en open te staan voor voorstellen van relevante musea.
In Rotterdam Frontstad staan 300 onbekende foto’s en documenten die een belangrijke aanvulling zijn op de huidige beelden van Rotterdam in de meidagen van 1940. Het boek verschijnt vandaag bij Uitgeverij Vantilt en is verkrijgbaar bij Historiek.
- Boek: Rotterdam Frontstad – Gerard Groeneveld
- Lees ook: Aad Wagenaar over ‘Rotterdam, mei 1940’
- Berichten over het bombardement op Rotterdam
Bijzonder oorlogsdocument gevonden in Rotterdam
