Ramp van Woerden (1813)

De 24e november van het jaar 1813 is een zwarte dag in de geschiedenis van Woerden. Op die dag richtten terugtrekkende Franse troepen een slachting aan onder de bevolking van de Utrechtse stad. De gebeurtenis kwam bekend te staan als de Ramp van Woerden.

In 1795 begon in Nederland, met de inval van de Fransen en de uitroeping van de Bataafse Republiek, de Franse tijd. De nieuwe republiek was een soort vazalstaat van Frankrijk. Aanvankelijk waren de Fransen door een aanzienlijk deel van de bevolking vrij positief ontvangen, maar naarmate de tijd vorderde ontstond er ook onder de patriotten steeds meer onvrede over de manier waarop de Fransen de Nederlanders behandelden.

In 1812 leed Napoleon met zijn grote leger een nederlaag in Rusland. In de periode hierna werd het de bevolking van Nederland steeds duidelijker dat er een einde zou komen aan de Franse heerschappij. In de Utrechtse stad Woerden waren maar een paar Fransen gelegerd en die kregen het nu zwaar te verduren. Regionaal Historisch Centrum Rijnstreek en Lopikerwaard schrijft over de periode na de Russische nederlaag:

“De kleine Franse bezetting in de stad, bestaande uit drie gendarmes en een adjudant, werd het mikpunt van onschuldige spotterij. De adjudant Papillon voelde zich niet meer veilig in Woerden en verliet op 18 november de stad. Het vertrek leidde tot overmoedig gedrag bij het plaatselijk bestuur: maire Willem van Oudheusden vaardigde een oranjegezinde proclamatie uit en de Franse adelaars werden van de openbare gebouwen verwijderd.”

De Fransen lieten dit niet op zich zitten. Onder leiding van kolonel Jean Falba trok een 250 man sterke legereenheid naar de stad om alle Oranjesymbolen te verwijderen en duidelijk te maken dat de Fransen het nog steeds voor het zeggen hadden. Zonder bloedvergieten en represailles herstelde Falba’s kleine legertje de orde. De rust was echter van korte duur…

Oranjegarde

In de tussentijd had in Den Haag het zogenaamde Driemanschap – bestaande uit Gijsbert Karel van Hogendorp, Adam François Jules Armand van der Duyn van Maasdam en Leopold van Limburg Stirum – het bestuur overgenomen en een Oranjegarde opgericht. Terwijl de rust in Woerden net was weergekeerd, stuurde het Driemanschap een Oranjegarde naar de Utrechtse stad waar vervolgens een stelling werd ingenomen. Dit tot ongenoegen van de inwoners, die Franse represailles vreesden.

Vergelding

De Fransen lieten de inname van Woerden inderdaad niet op zich zitten. In het nabijgelegen Utrecht waren op dat moment zo’n 4.000 Fransen gelegerd. In de nacht van 23 op 24 november 1813 kregen 1.600 mannen toestemming om naar Woerden te trekken en de stad te heroveren. Heel vroeg in de ochtend arriveerde men bij de Groepenbrug.

De Oranjegarde was niet opgewassen tegen de grote Franse troepenmacht. Eenmaal in de stad hielden de Fransen enorm huis. Van hun meerderen hadden de Fransen toestemming gekregen om de Woerdenaren een lesje te leren en de stad te plunderen. Vrouwen werden verkracht, huizen werden geplunderd en bezittingen vernield. Pas rond zeven uur in de avond trokken de Fransen zich terug en kon de trieste balans opgemaakt worden. Maar liefst 24 inwoners van de stad bleken te zijn vermoord, waaronder verschillende kinderen, een zwangere vrouw en enkele bejaarden. Daarnaast waren zo’n vijftig inwoners ernstig gewond geraakt. Twee van hen overleden korte tijd later alsnog aan hun verwondingen.

In verschillende steden werden hierna inzamelingsacties gehouden om de bevolking van Woerden er weer bovenop te helpen. Over de ramp van Woerden is niet heel veel gepubliceerd. Bekend is wel de publicatie Woerden in Slagtmaand uit 1814, van Jan Meulman inwoner en ooggetuige van het bloedbad.

Boek: Sous les armes – Het Hollandse leger in de Franse tijd 1806-1814

Korte video over de Ramp van Woerden (1813)

Bronnen ▼