De journalist Marie Joseph Brusse (1873-1941), ook wel Rie Brusse genoemd, was in zijn vakgebied een pionier en vernieuwer. Voor de Nieuwe Rotterdamsche Courant (NRC) schreef hij tientallen jaren sociaal bewogen artikelen, waarbij hij (meermalen undercover) situaties en gebeurtenissen beschreef vanuit zijn eigen observaties.
Auteur Peter Brusse is zelf – net als zijn vader – ook schrijver en journalist, en heeft in het verleden gewerkt als hoofdredacteur van de NOS. Hij werkte als Londen-redacteur bij De Volkskrant en schreef eerder enkele bestsellers.
Jeugd en jonge jaren van Rie Brusse
Marie Joseph Brusse werd geboren op 26 juni 1873 in Amsterdam. Hij groeide onder meer op aan de Prinsengracht 319, in een intellectuele familie die discussieerde over politiek, kunst, zeden en moraal. De ouders van Rie Brusse hadden grote bewondering voor Eduard Douwes Dekker (Multatuli), de schrijver van Max Havelaar (1860), het beroemde boek over de praktijken in Nederlands-Indië.
Zelf schreef Rie in december 1889 een korte brief aan Nicolaas Beets (1814-1903), de schrijver van het beroemd geworden boek Camera Obscura (1839), om een handtekening te krijgen. Ook bezocht hij in zijn tienerjaren het huis van de gereformeerde voorman Abraham Kuyper (1837-1920) aan de Hendrikkade 173, die hij eveneens om een handtekening vroeg. Kuyper deed open en was volgens Brusse potsierlijk gekleed met een rode fez op, een bontgekleurd kostuum, geborduurd zijden vest en goud bestikte stoffen:
“De grote voorman der gereformeerden leek meer op een theaterdirecteur dan op een dominee.” (30)
Kuyper gaf aan dat hij calvinist was en bescheiden van aard en zette geen handtekening op het moment zelf, maar beloofde het alsnog te regelen en zijn zoon een kaart met handtekening te laten zoeken. Een dag later kwam er reactie:
De volgende dag stuurde Kuyper een briefkaart om te vertellen dat ook zijn zoon tot zijn leedwezen niets had kunnen vinden. Getekend Kuyper. Een prachtige sierlijke handtekening. Rie heeft het verhaal vaak verteld. (30)
Maar zijn jeugd bestond niet alleen maar uit handtekeningenjacht en onbezorgdheid. Zo overleed zijn broer Hendrik in 1888 aan tbc, ging zijn vader vreemd (wat een wissel trok op het familieleden) en verhuisde het gezin zeer regelmatig.
Het saucijzenbroodjesconflict (1894)
Gevolg was dat De Amsterdammer moest bezuinigen en in de problemen kwam. Brusse kwam hierop voor De Telegraaf te werken, waar hij stadsverslaggever was en onder meer tentoonstellingen, branden, feesten en vechtpartijen versloeg.
Al snel leidde een conflict over de declaratie van twee saucijzenbroodjes – hoofdredacteur A.L.H. Obreen vond dat de 21-jarige Brusse er maximaal eentje mocht declareren – tot een conflict en een overstap naar de NRC per 1 september 1894. Zoon Brusse schrijft over het karakter van de NRC:
De NRC bestond een halve eeuw. Het was een waardige, liberale krant met een scherp oog voor ontwikkelingen op het gebied van handel, techniek, wetenschap en cultuur. Een krant met gezag; toonaangevend in het hele land, maar niet radicaal als De Amsterdammer van Jan de Koo, en zeker niet zo jeugdig onstuimig als De Telegraaf. (43)
Undercover in de Rotterdamse haven (1898)
Voor zijn artikelenreeks over Rotterdamse zeeliedenlogementen, voor de NRC, ging Rie Brusse in 1898 undercover. Uiteraard lezen we over deze actie het nodige in Onder de mensen. Brusse bewonderde, aldus zijn zoon, de bootwerkers in de Rotterdamse haven, die ondanks hun zware leven toch nog waardig, trots en kalm hun werk deden en de tijd verdreven
In gevleugelde taal vervolgt Peter Brusse met:
Rie verdiepte zich niet in het complexe netwerk van tegenstrijdige belangen in de haven, het gevecht tussen arbeid en kapitaal, de stof voor een groots en meeslepend epos. Hij was niet op zoek naar conflict, drama en revolutie. Op zijn zwerftochten langs de havens werd hij vooral ook vertederd door de kleine krabbelaar die zich in dat grote, onbegrijpelijke havenbedrijf staande wist te houden; als eenling, ongeorganiseerde vrijbuiter. (62)
Slot
En zo doorwandelen we de complete carrière van Rie Brusse. Het levensverhaal van deze undercoverjournalist blijft boeien door Brusse’s mooie schrijfstijl. Het boek is verfraaid met diverse kleurenfoto’s, en voorzien van een bronnenlijst en namenindex.
In elk geval is deze biografie een aanrader voor iedereen die in journalistiek geïnteresseerd is.
Boek: Onder de mensen. M.J. Brusse (1873-1941). Journalist – Peter Brusse
Bekijk dit boek bij:
