‘Schoenmaker, hou je bij je leest!’ – Herkomst van het gezegde

Heb je weinig verstand van een bepaald onderwerp, maar belet dat je niet om commentaar te leveren? Dan loop je kans dat iemand het volgende tegen je zegt: “Schoenmaker, hou je bij je leest!”. Deze zegswijze wordt gebruikt om aan te geven dat iemand zich beter bij zijn eigen vakgebied kan houden.

De nog altijd veel gebruikte zegswijze is ontleend aan een verhaal over de beroemde Griekse schilder Apelles die in de vierde eeuw voor Christus leefde. Volgens de geschiedschrijver Plinius verborg de kunstenaar zich graag achter zijn schilderijen zodat hij kon horen wat toeschouwers werkelijk van zijn kunstwerken vonden. Op een dag hoorde hij zo dat een schoenmaker commentaar had op een van zijn schilderijen. Volgens de schoenmaker was een van de schoenen op het werk niet helemaal correct afgebeeld. Er ontbrak volgens hem namelijk een vetergat. Apelles trok zich de kritiek aan en besloot het werk aan te passen. Korte tijd later bekeek de schoenmaker het gewijzigde schilderij nogmaals en opnieuw had hij wat aan te merken. Dit keer meende de scherpslijper dat een van de scheenbenen niet helemaal correct was afgebeeld.

Apelles was het toen zat en zou toen het volgende tegen de schoenmaker hebben gezegd:

“Sutor, ne ultra crepidam” (“Schoenmaker, niet verder dan de schoen”)

Later werd deze zegswijze bij ons bekend als “Schoenmaker, hou je bij je leest!” (of: “blijf bij je leest”)

Dezelfde leest

Een leest is overigens een soort mal (van hout, aluminium of kunststof) die door schoenmakers wordt gebruikt voor reparaties en het vervaardigen van schoenen. Het object is ook terug te vinden in de uitdrukking “alles op dezelfde leest schoeien”, die gebruikt wordt om aan te geven dat bepaalde zaken of personen veel op elkaar lijken.