Scriptorium – Schrijfkamer in het klooster

Het scriptorium was een ruimte in middeleeuwse kloosters waar monniken hun spreekwoordelijke monnikenwerk verrichtten. Ze vertaalden er teksten en kopieerden er boeken, bijvoorbeeld boeken over heiligen. De ruimte fungeerde verder vaak als schrijfschool. Het woord is afgeleid van het Latijnse scribere (schrijven).

Het scriptorium, ook wel schrijfkamer genoemd, was belangrijk. Vanwege de verspreiding van het christendom groeide ook de behoefte aan religieuze boeken. Tot de uitvinding van de boekdrukkunst moesten werken handmatig gekopieerd worden. Monniken voorzagen in de behoefte en besteden een aanzienlijk deel van hun tijd aan het overschrijven van belangrijke religieuze werken. Lang niet alle kloosters en abdijen hadden overigens aparte scriptoria. Soms werd gewoon in aparte hoekjes en kamers gewerkt.

Tot in de elfde eeuw vond het vervaardigen van handschriften met name in kloosters plaats. Daarna kwamen er ook beroepskopiisten die in de omgeving van kathedraalscholen en universiteiten (vanaf de dertiende eeuw) boekateliers inrichtten.

Zwaar werk

Het werk van de monniken was relatief zwaar. De ruimte waarin moest worden gewerkt was vaak onverwarmd. Een monnik van Corbie noteerde ooit over het werk in het scriptorium:

‘Wie de kalligrafie niet beoefent, weet niet hoeveel moeite wij moeten doen. Zo zoet als de haven is voor de zeeman, zo zoet is de laatste regel voor de schrijver. Slechts drie vingers houden de pen vast, maar het hele lichaam zwoegt’.

En in een manuscript uit de abdij St. Aignan in Orleans vertrouwde een kopiist ooit het volgende toe aan het papier:

‘Schrijven is onnoemelijk saai. Het kromt de rug, vermindert je zicht, brengt de spijsvertering in verwarring en kraakt je romp.’

Moderne tijd

Hedendaagse universiteiten kennen ook vaak een scriptorium. Studenten kunnen hier onder meer terecht voor hulp bij schrijfopdrachten, zoals een paper, een verslag of thesis. Ook kan men er soms begeleiding krijgen bij het schrijven in vreemde talen, raadplegen van databases en studenten kunnen er belangrijke bronnen naslaan en informatie krijgen over citeren en bronvermelding.

Bronnen ▼