De Koh-I-Noor, de beroemdste diamant ter wereld

De bekendste diamant ter wereld is de befaamde Koh-I-Noor, ofwel ‘De berg van licht’, een 186 karaats diamant. Deze beroemde Indiase diamant kwam in 1849 in handen van de Britse Oost-Indische Compagnie. Tijdens zijn bestaan maakte de diamant een bijzondere reis waarbij hebzucht, moord, marteling, ongelukken en kolonialisme een belangrijke rol speelden.

Stellingname boek: mythen de wereld uithelpen

In het vlot geschreven boek Koh-I-Noor onthullen historicus William Dalrymple en journaliste Anita Anand alle geheimen rond deze mysterieuze diamant en ontkrachten ze al jarenlang ronddolende mythen over het beroemde Indiase edelgesteente.

De mythen rond de diamant zijn de wereld in geholpen door de drankminnende schrijver Theo Metcalfe. Deze kreeg kort nadat de diamant in bezit kwam van de Britten, halverwege de negentiende eeuw, de opdracht de geschiedenis van het mooie sieraad te beschrijven. Metcalfe stelde dat de Koh-I-Noor al vanaf de Oudheid een mythische status had. Dat was wat al te overdreven. Wat wel klopte, was dat de steen uiteindelijk in handen kwam van de leiders van de Indiase Mogols, die afstammelingen waren van de beroemde Turks-Mongoolse leider Timoer Lenk (1336-1405).

In twee delen, het eerste geschreven door Dalrymple, het tweede door Anand, tonen de auteurs aan dat de Koh-I-Noor pas een ‘cultstatus’ kreeg vanaf 1813, toen de diamant in handen kwam van Ranjit Singh, de maharadja van Punjab. De cultstatus werd vanaf het midden van de negentiende eeuw nog groter nadat de diamant in Engeland arriveerde.

Opbouw van Koh-I-Noor

Zoals gesteld bestaat het boek uit twee delen. In het eerste deel gaat Dalrymple in op de vroege geschiedenis van de Koh-I-Noor. Bestond deze edelsteen al in de Oudheid, zoals Metcalfe beweerde? Stapsgewijs volgen we het traject dat de diamant aflegde. Dalrymple trekt onder meer de conclusie dat de Koh-I-Noor begin negentiende eeuw bekendstond als een ‘symbool van kracht en soevereiniteit’. In die tijd werd de Koh-I-Noor…

…echt beroemd en kreeg de bijzondere status die hij nog steeds heeft. (98)

Tegelijk had het edelgesteente een soort vloek om zich heen hangen. Dalrymple stelt dat de Koh-I-Noor…

…een buitengewoon vermogen had om verdeeldheid te zaaien. (111)

Het tweede deel – geschreven door Anand – behandelt de negentiende eeuw en twintigste eeuw, toen de Koh-I-Noor in Engelse handen belandde en in de Tower of London terechtkwam. Na de Tweede Wereldoorlog ontspon zich een decennialange strijd over wie het recht had op de diamant: India of Groot-Brittannië.

Gevecht om bezit van de Koh-I-Noor

Kort nadat India in 1947 onafhankelijk was geworden na een vrijheidsstrijd met Mahatma Gandhi aan het hoofd, eiste dat land de Koh-I-Noor terug van Groot-Brittannië:

Tegelijkertijd legde de Congrespartij van de deelstaat Orissa een eigen claim op tafel, met als argument dat de maharadja Ranjit Singh de diamant op zijn sterfbed geschonken had aan de Jagannath-tempel in Puri, dat in Orissa ligt. Beide claims werden door de Engelse regering bruusk van de hand gewezen. (214)

In de decennia erop volgden meerdere Indiase claims om de diamant terug naar hun land te halen. Zelfs recent, in 2016, kwamen er nog verzoekschriften binnen waarin de diamant werd opgeëist… Maar eind dat jaar deed India officieus afstand van haar aanspraken op de Koh-I-Noor…

Bracht de Koh-I-Noor ongeluk?

De Victorianen in Engeland vroegen zich al of of de Koh-I-Noor zijn bezitter(s) nu ongeluk bracht of niet. Anand vindt, met de nodige nuance, dat hier toch wel een zekere kern van waarheid in zit. Velen die de diamant in handen kregen, ervoeren tegenslag, zo lezen we in de afsluitende – als teaser bedoelde – passage van Anand:

Ze werden blind, langzaam vergiftigd, doodgemarteld, in kokende olie gegooid, met verdrinking bedreigd, met gesmolten lood gekroond, door hun eigen familieleden of lijfwachten vermoord of ze verloren hun koninkrijk en stierven zonder één cent. Zelfs levenloze dingen die met de edelsteen in aanraking kwamen, werden bijna verwoest. Denk aan de cholera-epidemie en stormen die niet alleen opvarenden fataal werden, maar ook de hele Medea bijna naar de kelder hielpen. (222)

Boek: Koh-I-Noor. De geschiedenis van ’s werelds bekendste diamant