Op 12 mei 1940 werd bij Doorn de Nederlandse sergeant Chris Meijer uit Dieren ter dood veroordeeld vanwege desertie. Het vonnis werd enkele uren later voltrokken. Sergeant Meijer overleed op 22-jarige leeftijd. Voor zover bekend is hij de enige Nederlandse militair die in de twintigste eeuw door een Nederlands vuurpeloton werd geëxecuteerd.
In zijn woonplaats Dieren dacht men lange tijd dat Chris Meijer gesneuveld was in de strijd om de Grebbeberg. Zijn vader kreeg te horen wat er daadwerkelijk gebeurd was maar stelde alleen de verloofde van zijn zoon van de zaak op de hoogte.
Het verhaal kwam pas echt boven tafel in 1970 Lou de Jong in het derde deel van zijn serie Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog over de zaak schreef. Datzelfde jaar verscheen ook het boek De zaak van sergeant Meijer van Parool-journalist Jan Boer die de zaak uitvoerig had onderzocht. Duidelijk werd dat er in de zaak enkele ernstige vormfouten gemaakt waren en dat er geen sprake was geweest van desertie in de zin van ‘weglopen met het doel zich blijvend aan de dienst te onttrekken’.
Na deze publicaties kwam de zaak Meijer geregeld in het nieuws. Maar liefst drie keer werden er Kamervragen gesteld over de zaak rond de sergeant. De naam van Chris Meijer werd verwijderd van een plaquette op een oorlogsmonument in Rheden en bij zijn graf in Dieren werd zestig jaar na zijn dood een speciale gedenksteen onthuld.
Rehabilitatie
“Ik ben mij er volkomen van bewust dat geen enkele autoriteit het recht heeft, een rechterlijke instantie te influenceren. Ik heb gemeend, het toch te moeten doen… Ik achtte het beslist noodzakelijk omdat ik mij realiseerde dat de officieren van onze vredesopleiding, opgevoed in de mentaliteit van (laat ik het populair noemen) ‘het zachte eitje’, er wel eens tegen op zouden kunnen zien, die militair ter dood te veroordelen.” Bron: Lou de Jong, Standaardwerk WOII, Deel 3 – pagina 237
Op bevel van de overspannen generaal werd na de veroordeling afgeweken van het voorschrijft 48 uur te wachten met de executie. Sergeant Chris Meijer werd nog op de dag van zijn veroordeling gefusilleerd op de schietbaan in Doorn. Lou de Jong:
“De fusillering van de sergeant werd overigens niet bekend gemaakt; enig algemeen effect kon van het gebeuren dus niet uitgaan.”
Enkele dagen na de executie van sergeant Meijer capituleerde Nederland.
Stuk terug
Meest beschouwend zijn de hoofdstukken waar Meijer’s verloofde ‘spreektijd’ krijgt. Deze verloofde, in het boek Anna genoemd, kijkt op de geschiedenis terug. Jan van Weeren laat haar in het laatste hoofdstuk treffend zeggen:
“Ik ken mijn zaakjes. Verklaringen, verslagen van verhoren, brieven, rapporten, dagboekaantekeningen en gevechtsberichten waarin mensen aangeven wat ze hebben gedaan of nagelaten, waarin ze hun eigen stoepje schoonvegen, waarin ze een pluim of een sneer uitdelen, elkaar zwart maken, wit wassen, bevestigen of tegenspreken. Tel daarbij op alle lijvige protocollen van de Enquêtecommissie Regeringsbeleid, vul de zaak aan met wat er nog over is aan Duitse militaire rapporten, en je hebt de wereld van het verhaal. Die wereld heeft raakvlakken met de ware wereld, maar valt er zeker niet mee samen. Het is de wereld van de subjectieve beleving, de onvolledige herinnering, de geflatteerde voorstelling of de opzettelijke verdraaiing, maar niet die van de werkelijkheid.”
In Stuk terug, de aftocht van sergeant Meijer wordt dan ook niet hét verhaal van Chris Meijer verteld. Jan van Weeren heeft een geromantiseerd werk afgeleverd waarin verteld wordt hoe het ongeveer gegaan kan zijn. Hij is naar eigen zeggen “schatplichtig” aan Jan Boer die in 1970 zijn boek De zaak van sergeant Meijer publiceerde.
