Op 6 december van een onbekend jaar in de vierde eeuw overleed in Myra de leider van de plaatselijke christelijke gemeenschap: bisschop Nikolaas. Nu er een einde was gekomen aan het aardse bestaan van de heilige, werd het lichaam dat hij had achtergelaten buiten het stadje bijgezet, langs de grote weg naar de haven waar hij zijn kerk had gebouwd.
Aan het einde van de tiende eeuw, toen de Byzantijnse prinses Theophanu werd uitgehuwelijkt aan de kroonprins van het Duitse Rijk, Otto II, nam ze de verering van Nikolaas mee naar het westen. De keizerlijke Dom in Worms bezit een klein deel van het gebeente van de heilige en in Nijmegen is een kapel voor hem gebouwd, waarover u hier meer leest. De cultus verspreidde zich zo buiten de Byzantijnse wereld.
In 1071 leden de Byzantijnse legers bij Manzikert een nederlaag tegen de Seljukische Turken. De overwinnaars trokken de Anatolische Hoogvlakte op en bedreigden ook Myra. Om het gebeente van Sint-Nikolaas voor de christenheid te redden, namen zeelieden uit Bari het in 1087 mee. (U mag de vorige zin ook lezen als een eufemistische beschrijving van een grafroof.) Ik ben wel eens in Bari wezen kijken in de grafbasiliek, waar het lichaam nu al langer rust dan het in Myra heeft gerust.
Hoewel: misschien is niet het hele lichaam overgebracht naar Bari. Bij restauratiewerkzaamheden werden in het graf in Myra nog wat botten gevonden, zoals een onderkaak. Ze liggen nu in het Archeologisch Museum van Antalya. De vondst leidde tot enige discussie: hadden de restaurateurs wel het goede graf onderzocht? In de basiliek worden sindsdien drie plaatsen aangewezen waar het gebeente van de vierde tot de elfde eeuw gelegen kan hebben.
Of de botjes die in Myra zijn gevonden, echt die van de heilige zijn, kan alleen worden vastgesteld door ze te vergelijken met de resten in Bari. Terecht is men daar van mening dat een authenticiteitsonderzoek niet zóveel urgentie heeft dat men er Nikolaas’ grafrust voor wil verstoren. Los daarvan: het gaat bij een heilige niet om zijn relikwieën, maar om de waarden die hij tijdens zijn aardse bestaan vertegenwoordigde. Bijstand aan zeelieden noemde ik al, maar Sint-Nikolaas staat verder voor de zorg voor kinderen, bijstand aan de armen en bescherming van prostituees.
Boek: Wild geraas, mijn wonderlijke reizen met Sinterklaas en kerstman
Boek: Sint-Nicolaas in de protestantse pers 1945-2000
Oorspronkelijk gepubliceerd op 6 december 2013
