Een stok achter de deur – ergens een stokje voor steken

Wie een stok achter de deur heeft, waarschuwt iemand dat hij nog wel iets weet als de ander niet doet wat er gevraagd wordt. Of, positiever, kan een stok achter de deur betekenen dat je nog een extra motivatie hebt om iets te gaan doen. Bijvoorbeeld: vertel anderen dat je stopt met roken, dan ben je gemotiveerder om het vol te houden. Anders loop je namelijk imagoschade op. Waar komt de ‘stok achter de deur’ uitdrukking vandaan? En heeft het gezegde ‘ergens een stokje voor steken’ ook iets met deze uitdrukking te maken?

Historische herkomst van ‘Een stok achter de deur’

De precies geschiedenis van ‘een stok achter de deur hebben’, is niet bekend. Taalkundigen vermoeden dat deze uitdrukking waarschijnlijk uit een situatie komt met letterlijk een stok achter de deur. Zo zou buiten een kinderkamer of achter de deur van het klaslokaal en stok hebben gestaan. Het feit dat de kinderen wisten dat de stok al klaarstond, vormde een argument om goed te werken en braaf te zijn. Waren de kindertjes stout en luisterden ze niet naar hun ouders of de leerkracht, dan liepen ze namelijk het risico op een paar ferme tikken met de stok.

Ergens een stokje voor steken

Ergens een stokje voor steken betekent dat je iets tegenhoudt of iets verhindert. Ook hier is de stok een machtsmiddel om iets gedaan te krijgen van een ander. De historische herkomst van ergens een stokje voor steken is wel bekend. Deze uitdrukking is ontleend aan de zeventiende-eeuwse uitspraak ‘een stok in het wiel steken’. Dit was een manier om iemand op een koets of kar tegen te houden. Maar ook kan ‘ergens een stokje voor steken’, volgens F.A. Stoett, het volgende inhouden:

“Waarschijnlijk heeft men hier te denken aan een stok, die als grendel dienst doet, waardoor eene deur of een hek gesloten kan worden…”

Door een stok achter de deur kon men iets of iemand tegenhouden, omdat de stok de deur vergrendelde. Zo sprak men begin twintigste eeuw in Twente van ‘de deure op ’n stok doen’. Hier staat de stok dus niet achter de deur, maar komt de deur op een stok te staan. De deur wordt, anders gezegd, op slot gedaan en klemvast gezet.

Interessant is ook: Alle gekheid op een stokje
Of lees: ‘Pas op, anders groeit je handje boven het graf!’
Boek: Groot Spreekwoordenboek

Bronnen ▼