Tien kleine negertjes – Amerikaans kinderliedje uit 1868

Het kinderliedje ‘Tien kleine negertjes’ dateert uit 1868. Lange tijd was het zeer populair bij kinderen, maar tegenwoordig wordt het negentiende-eeuwse lied beschouwd als uiterst racistisch. Het liedje verhaalt over ’tien kleine negertjes’. In ieder couplet gebeurt er iets waardoor er steeds een minder overblijft, tot er helemaal geen ‘negertje’ meer over is.

Oorspronkelijk werd het lied in Amerika uitgebracht en ging het niet over zwarte mensen, maar over indianen: Ten Little Injuns. De tekst van die oer-versie gaat als volgt:

Nieuwe versie

In 1868 kwam er een aparte versie waarin de indianen in de aftelrijm plaats moesten maken voor ‘negertjes’. Het was uiteindelijk die versie die het bekendst werd, ook buiten de Verenigde Staten. In Amerika werd het lied veel opgevoerd in zogeheten minstrel shows. Daarnaast verscheen het lied in allerhande kinderprentenboek. Via Duitsland en Engeland raakte het lied bekend in grote delen van Europa, ook in Nederland. De oudst bekende Nederlandstalige editie is ‘Tien kleine nikkertjes’ uit 1877.

Engelse en Nederlandse tekst van ‘Tien kleine negertjes’:

Engels	Nederlands
Ten little nigger boys went out to dine; One choked his little self, and then there were nine.	Tien kleine negertjes die dansten in de regen. Eentje viel er in een plas Toen waren het er nog maar negen.
Nine little nigger boys sat up very late; One overslept himself, and then there were eight.	Negen kleine negertjes, die gingen saam op jacht. Eentje trapte op een leeuw, toen waren het er nog maar acht.
Eight little nigger boys traveling in Devon; One said he’d stay there, and then there were seven.	Acht kleine negertjes, die stonden toen te beven. Eentje ging van ‘t beven dood toen waren het er nog maar zeven.
Seven little nigger boys chopping up sticks; One chopped himself in half, and then there were six.	Zeven kleine negertjes die dronken uit een fles. Eentje kroop toen door de hals toen waren het er nog maar zes.
Six little nigger boys playing with a hive; A bumble-bee stung one, and then there were five.	Zes kleine negertjes die vochten met een wijf. Het wijf dat sloeg er eentje dood toen waren het er nog maar vijf.
Five little nigger boys going in for law; One got in chancery, and then there were four.	Vijf kleine negertjes die dronken een glaasje bier. Eentje stikte in het schuim toen waren het er nog maar vier.
Four little nigger boys going out to sea; A red herring swallowed one, and then there were three.	Vier kleine negertjes die gingen naar Overschie. Eentje verdronk er in de Schie toen waren her er nog maar drie.
Three little nigger boys walking in the zoo; A big bear hugged one, and then there were two.	Drie kleine negertjes die gingen naar de plee. Eentje zakte er doorheen toen waren het er nog maar twee.
Two little nigger boys sitting in the sun; One got frizzled up, and then there was one.	Twee kleine negertjes die waren zo alleen. Eentje ging van heimwee dood toen was het er nog maar één.
One little nigger boys living all alone; He got married, and then there were none.	Dat ene kleine negertje dat had je moeten zien. Dat trouwde met een negerin toen waren er zo weer tien.
Refrein: One little, two little, three little, four little, five little Niggers, Six little, seven little, eight little, nine little, ten little Niggers.

Er zijn verschillende varianten van de tekst. In één versie hangt het laatste “kleine negertje” zich op omdat hij helemaal alleen is overgebleven. De tekst eindigt vervolgens met:

“Dus bleef er toen niet één.”

Film en toneel

De rijmpjes werden in de loop der tijd zo bekend dat het begrip “tien kleine negertjes” in onze algemene taal belandde. Het werd dan overdrachtelijk gebruikt om aan te geven dat een team bijvoorbeeld steeds meer spelers kwijtraakte. De uitdrukking is ook bekend dankzij een misdaadroman uit 1939 Tien kleine negertjes van Agatha Christie. Deze roman draait om tien mensen die een voor een worden vermoord. Net als in het oude kinderliedje blijven er dus steeds minder over… Christie’s verhaal is meerdere keren verfilmd en daarnaast zijn er verschillende toneelbewerkingen gemaakt. Het toneelstuk wordt in Nederland nog altijd opgevoerd. Omdat de titel ‘Tien kleine negertjes’ nu over het algemeen als ongepast wordt beschouwd, wordt deze nu soms echter aangepast. Dit gebeurde bijvoorbeeld in het voorjaar van 2018 in Arnhem. Theater het Hof besloot de titel van het toneelstuk toen te veranderen in: ‘Er waren eens…’ Het theater zei daarover destijds:

“Tien en twintig jaar geleden speelden wij de thriller ‘Tien Kleine Negertjes’. Dus vonden wij dat het weer eens tijd werd voor de toneelbewerking van deze onsterfelijke bestseller van Agatha Christie. Politieke correctheid dwingt ons ertoe de titel aan te passen.”

Het boek van Agatha Christie verschijnt in Nederland sinds enkele jaren ook onder een andere titel: En toen waren er nog maar…. In Amerika is het boek tegenwoordig bekend als And Then There Were None.

Ook interessant: Geschiedenis van de Zwarte Piet-kritiek
Boek: Zwart – Het beeld van de zwarte mens in de Nederlandse illustratiekunst 1880-1980

Bronnen ▼