Vazal en vazalstaat – Betekenis en voorbeelden

Een vazal was vroeger een leenman van een koning of vorst. We kennen dit fenomeen vooral vanuit de geschiedenis van het leenstelsel of feodaal stelsel.

Het feodale stelsel ontstond in de negende eeuw, toen na de dood van Karel de Grote diens bestuursgebied versnipperde. Het Verdrag van Verdun (843) verdeelde het voormalige rijk van Karels bijvoorbeeld in drie delen. Binnen het nieuwe stelsel speelden de vazallen of leenmannen een belangrijke rol. Om de macht te controleren zorgde de leenheer, de benaming voor de koning of vorst, ervoor dat zijn vazallen trouw aan hem bleven door hen landgoederen en (juridische) bescherming te bieden. Er waren echter ook vazallen zonder leengoederen, die aan het hof van hun heer leefden, als diens huisridders.

Vazallen waren dankzij de gunsten die hen verleend werden trouw aan de vorst of heer en konden zo zorgen voor enige bestuurlijke stabiliteit. In bredere zin werd de vazal later een metafoor voor personen die onderdanig zijn aan andermans macht en dus in het belang van een meerdere handelen.

Vazalstaat

In deze laatste context kennen we ook de benaming ‘vazalstaat’. Dergelijke landen, ook wel satellietstaten of marionettenregeringen, zijn in naam autonoom, maar worden in praktijk op veel terreinen bestuurd of gecontroleerd door een machtiger staat, ook wel de suzerein genaamd. Zo was de Bataafse Republiek van 1795-1806 in de praktijk bijvoorbeeld een Franse vazalstaat. En in 1932 riepen de Japanners Mantsjoerije uit tot een marionettenstaat: Mantsjoekwo. Er zijn in de geschiedenis echter legio andere voorbeelden.

Vaak ontstaat een vazalstaat na afloop van een oorlog. Het overwonnen land krijg na de nederlaag in naam de onafhankelijkheid (terug) maar wordt in de praktijk nog lange tijd (deels) bestuurd door de overwinnaar. Als een land economisch gezien zeer afhankelijk wordt van een andere staat, kan ook een soort vazalstaat-constructie dreigen.

Bronnen ▼