Waarom werden mensen volgens de Bijbel vroeger zo oud?

Een vraag bij de mail: waarom staan in de geslachtslijsten in het Bijbelboek Genesis – en dan vooral de hoofdstukken 5 en 11 – mensen vermeld die zo ongelooflijk oud werden? Adam werd 930, zijn zoon Set 912, diens zoon Kenan 905, enz. De oudste is Metuselach (ook wel Metusalem), die 962 jaar oud zou zijn geworden.

De Bijbel zelf begint een antwoord te geven op de vraag. In het zesde hoofdstuk van Genesis lezen we dat er steeds meer mensen op aarde kwamen en dat die dochters kregen. De “zonen van de goden” zagen hoe mooi die waren en kozen hun als vrouw. Daarop bepaalde God dat de mensen nog maar 120 jaar oud mochten worden.

“Zonen van de goden”

Als u het gevoel hebt dat er iets ontbreekt, dan heeft u gelijk. Het feit dat de zonen van de goden omgang hadden met de dochters van de mensen, is immers geen reden om de mensheid een kortere levensduur te geven, maar Gods motief blijft onvermeld. We hebben echter een alleszins redelijk vermoeden over de informatie die de auteur van dit deel van de Bijbel bij zijn publiek bekend kon veronderstellen: die informatie is namelijk te vinden in de tekst die bekendstaat als het Boek der wachters, dat bekend is uit (onder andere) de Dode Zee-rollen. Hierin lezen we dat de “zonen van de goden” engelen waren die bij de vrouwen nogal agressieve kinderen hadden verwekt, waardoor de menselijke misère ontstond. Dit was het antieke joodse antwoord op de vraag waar het kwaad vandaan kwam. (Het idee van een Zondeval in het Paradijs is veel jonger.)

Kortom, de vroege geschiedenis van de mensheid valt in twee delen uiteen: voor en na het ontstaan van het kwaad – een kwaad dat in de Bijbel meteen wordt bestraft door de Zondvloed. De periode daarvoor was daarentegen nog overwegend goed en dat wordt getoond door de enorme leeftijd van die mensen. Dat is een eerste antwoord.

Redactielagen

Maar het is iets complexer. Al sinds de negentiende eeuw onderscheiden wetenschappers in Genesis diverse redactielagen en hoewel er nog altijd geen consensus is over wie wanneer waarom wat schreef, is er duidelijkheid dat de namen in Genesis 5 en 11 eerst zijn opgeschreven en dat later iemand daar leeftijden aan heeft toegevoegd.

Wat die daarmee heeft bedoeld, wisten mensen in de Oudheid al niet meer en de toenmalige kopiisten hechtten er weinig betekenis aan. Er werd geen correctie op gedaan, zodat de som van de leeftijden van de diverse aartsvaders verschilt in de drie grote overleveringstradities (d.w.z. in de Samaritaanse Pentateuch, in de Septuagint en in de “normale” Masoretische traditie). Pogingen aan de hand van de jaartallen een chronologie op te stellen en zo een jaar te geven waarin volgens de auteurs van Genesis de Zondvloed plaatsvond, zijn dus niet zo heel erg zinvol. Dat geldt ook voor de berekening dat 4004 v.Chr. het jaar van de Schepping zou zijn geweest.

Traditie

Nog een ander punt: wat bewoog de auteur van Genesis 5 om de goedheid van de mensen voor de Zondvloed te demonstreren aan de hand van hoge leeftijden? Hij had toch ook andere motieven kunnen nemen? Het antwoord is in dit geval heel simpel: omdat iedereen in het oude Nabije Oosten zo dacht. De leeftijden van de mensen die in de Mesopotamische tradities worden genoemd als heersers voor de Zondvloed, zijn ook enorm. (Hier is de Sumerische koningslijst.) Dit was gewoon het antieke wereldbeeld: ooit was alles beter was geweest, ooit waren de mensen wijzer geweest en omdat wijsheid met de jaren komt, moesten de mensen destijds eeuwenoud zijn geworden.

Het is misschien een simpele redenering, maar de bescheidenheid van de auteur van deze delen van Genesis, die meende dat eerdere generaties groter waren geweest, is innemend.