De nieuwe roman van de Canadese schrijfster Esi Edugyan, Washington Black, verhaalt over het slavenbestaan van een jong jongetje op een suikerrietplantage in 1830. Het boek confronteert de lezer met wat het betekent om in een snel veranderende wereld zwart en slaaf te zijn.
Washington Black
Plantage en paradijs
De komst van een nieuwe plantage-meester maakt het er niet beter op. De slaven worden nog harder aangepakt en mishandeld. Sommige slaven plegen zelfmoord – het leven na de dood, het veronderstelde herboren worden in het Afrikaanse paradijs, is ver te verkiezen boven dit ondraaglijke slavenbestaan.
De nieuwe plantagebaas ziet zijn werkkrachten één voor één door eigen hand sterven en besluit om een slaaf, die zijn polsen met spijkers heeft doorstoken en daardoor is doodgebloed, postuum te onthoofden. Zelfmoord is namelijk diefstal van een gezonde werkkracht, redeneert de meester, en een onthoofde slaaf kan niet herboren worden in zijn geboorteland – een passende straf dus. Zo wordt het zinloos voor de slaven om zich uit hun lijden bij leven te verlossen.
Titch
Al deze gruwelijkheden vinden plaats voor de ogen van de kleine Wash. Gelukkig wordt Wash, door de broer van de meester, op een gegeven moment gevraagd om als zijn persoonlijk assistent te fungeren. Deze Christopher, ook wel Titch genoemd, is uitvinder en onderzoeker, en, belangrijker nog, een verrassend vriendelijke en zachtaardige man – een groter contrast met de wrede plantage-meester is haast ondenkbaar.
Als assistent van Titch helpt Wash met het maken van schetsen van allerlei natuurverschijnselen en bij het maken van plannen voor Titchs belangrijkste project, het bouwen van een primitieve luchtballon. Wash blijkt een geboren talent: hij is een formidabel tekenaar mét een enorme wetenschappelijke honger. “Ik wilde met mijn eigen handen een wereld scheppen”, fluistert Wash. Een betere assistent kan Titch zich niet wensen.
Abolitionisme en aeronautica
Titch blijkt bovendien, zo vertelt hij aan Wash, meer te doen dan zich bezighouden met aeronautica. Hij houdt namelijk ook een Catalogus van het onrecht en de wreedheden aangedaan aan de persoon en de geest van de geknechte negers op een plantage op Barbados in West-Indië bij om zo, samen met zijn collega-abolitionisten, een eind te maken aan de ellende op de plantages. “Want ook negers zijn schepselen Gods en slavernij is een morele smet op ons en houdt ons wellicht weg uit de hemel”, concludeert Titch.
Langzaam groeit een diepe verbondenheid tussen Wash en Titch, een verwevenheid van beide levens, een begaan zijn met elkaars lot. Als Wash op een gegeven moment goed in de problemen komt, aarzelt Titch dan ook geen moment. Het duo ontvlucht de Faith plantage met de luchtballon en gaat zo, drijvend tussen de wolken, talloze avonturen tegemoet.
Nuance in het narratief
Tijdens de omzwervingen van het duo snijdt Edugyan tal van historische thema’s aan. Het vaak gehoorde narratief, van wrede witte slavenhouders en zwarte slachtoffers, wordt genuanceerd. Niet alle witte mensen hadden alleen maar kwaad in de zin, niet alle zwarte mensen waren alleen maar slachtoffer. Daardoor doet het boek recht aan de historische complexiteit.
Het boek gaat ook over Wash z’n constante onrust en eenzaamheid, over ontheemd en ontworteld zijn, over het niet vertrouwd voelen met zijn plek in een snel veranderende wereld, over de vrees voor vrijheid en wat vrijheid betekent voor zijn door slavernij bepaalde identiteit, over de onderbelichte plek van de zwarte man (of vrouw) in de wetenschap, over het krijgen van erkenning voor zijn artistieke en wetenschappelijke prestaties, over bevestiging en acceptatie als mens.
Hoewel het boek, naarmate het vordert, historische realiteit verruilt voor haast magische fictie, blijkt juist die fictie een uitstekend middel om de slavernijgeschiedenis te vertellen.
Subtiel
Het zijn daarbij de kleinigheden, de stilistische subtiliteiten, die wonderschoon en het meest treffend invoelbaar maken wat vrijheid voor Wash betekent en hoe hij zijn vroegere gevangenschap altijd met zich meedraagt.
Alle gedachten, gevoelens en acties van Wash worden gedefinieerd door zijn vroegere gevangenschap. Hoewel Wash is bevrijd van zijn fysieke boeien, blijft hij, tot in de lengte der dagen, geketend aan zijn slavernijverleden.
Prachtroman
Esi Edugyan heeft een prachtroman geschreven, vol wervelende verhaallijnen, spannende avonturen en indrukwekkende karakters, die met liefdevolle aandacht en oog voor detail tot leven zijn gewekt. Via de omzwervingen van Wash proeft de lezer welke ongelofelijke impact slavernij op een individu heeft, terwijl het boek evengoed recht doet aan de complexiteit van de slavernijgeschiedenis. Van harte aanbevolen!
Boek: Washington Black – Esi Edugyan
Artikelen over het slavernijverleden
Bekijk dit boek bij:
