Op 1 januari 1738 verging het slavenschip Leusden voor de monding van de Marowijnerivier in Suriname. Het is de grootste scheepsramp uit de Nederlandse slavernijgeschiedenis, maar bijna niemand weet ervan. Promovendus Leo Balai deed onderzoek naar de slavenschepen van de WIC en onttrekt de tragedie van slavenschip Leusden aan de vergetelheid.
Het slavenschip Leusden was een van de laatste slavenschepen van de West-Indische Compagnie (WIC). Leo Balai van de Universiteit van Amsterdam ontdekte dat het schip speciaal als slavenschip werd gebouwd en ook alleen als zodanig dienst heeft gedaan. Hiermee toont Balai aan dat, anders dan men tot nu toe dacht, in Nederland schepen werden gebouwd die speciaal bestemd waren voor de slavenhandel. Het waren dus niet alleen normale koopvaardijschepen die werden aangepast voor het vervoer van gevangenen. Volgens Balai gaf de WIC in elk geval vanaf het tweede decennium van de achttiende eeuw specifiek opdracht voor de bouw van slavenschepen zoals de Leusden.
In zijn proefschrift beschrijft Balai de tien slaventochten van de Leusden. Tijdens deze slaventochten verscheepte het schip in totaal 6564 Afrikaanse gevangenen, waarvan 1741 de dood vonden. Meer dan een kwart van de mensen overleefde de tocht dus niet.
Balai deed ook onderzoek naar het leven aan boord van het schip. Daar waren speciale toezichthouders, zogenaamde bomba’s, aangesteld die de gevangenen tijdens de overtocht moesten instrueren. De bomba’s waren vrije Afrikanen die hun diensten aan de compagnie aanboden. Zij gingen met de slavenschepen mee naar Amerika en van daar naar Nederland, waar ze soms gedurende een lange periode verbleven. Balai ontdekte een bericht van de WIC dat suggereert dat de bomba’s leiding gaven aan een opstand onder gevangenen tijdens een reis op de Leusden. Toch bleef de WIC gebruik maken van deze Afrikaanse toezichthouders.
De Leusden verging op 1 januari 1738 voor de monding van de Marowijnerivier in Suriname. Van de 716 in Afrika ingescheepte gevangenen overleefden er slechts 16 de ramp.
Leo Balai hoopt op vrijdag 21 oktober te promoveren op zijn proefschrift. Het proefschrift verschijnt later deze maand in boekvorm bij uitgeverij Walburg Pers onder de titel: Het slavenschip Leusden.
