De tweeëntwintigjarige geneeskundestudent Lucius Krzelevski uit Wenen wordt als militair-arts tijdens de Eerste Wereldoorlog toegewezen aan een Oostenrijks regimentshospitaal. Als hij hier arriveert, blijkt deze medische post helemaal niet te lijken op een ziekenhuis zoals hij dat gewend is. Het is gevestigd in een ontruimde kerk in Lemnowize, in een afgelegen dal in de Karpaten. Een met een geweer bewapende zuster opent voor hem de deur die gebarricadeerd is tegen de wolven. Het is koud en er hangt een zure geur van bederf in het godshuis dat slechts verlicht wordt door een lantaren in het noordelijke transept. Op de plek waar eens de kerkbanken stonden liggen nu tientallen patiënten, bedekt door een deken, sommigen hoestend of kreunend, anderen langzaam ademhalend.
In het provisorische hospitaal is enige orde aangebracht. Patiënten met breuken en amputaties liggen in het schip, degenen met hoofdwonden in het koor en de terminale gevallen zijn verplaatst naar het zuidelijke transept, buiten het zicht van de rest. Een met hout en dekzeil opgelapt gat in het hoge plafond met eronder een krater in de vloer behoeven geen toelichting. Het oorlogsgeweld van het Oostfront is als Lucius hier aankomt echter ver weg. Niet uit de lucht vallende bommen zijn de grootste bedreiging voor het welzijn van de gewonden en zieken, maar ratten en luizen. Een eerdere tyfusuitbraak veroorzaakte verschillende doden, zowel onder patiënten als personeel. Door alle gaten in de muren te dichten en ratten die zich toch naar binnen wurmen dood te schieten, wordt ijverig geprobeerd een nieuwe tyfusuitbraak te voorkomen.
Operaties bij kaarslicht
Het is in dit veldhospitaal waar het grootste deel van de roman “De wintersoldaat” van de Amerikaanse auteur en arts Daniel Mason (1976) zich afspeelt. Tijdens zijn studie geneeskunde heeft hoofdpersoon Lucius nog geen patiënten behandeld. Zijn hooggeëerde professoren kijken neer op het werk aan het front – amputaties en de behandeling van geslachtsziekten, dat laten ze liever over aan beginnelingen zoals Lucius. Het is de enige verpleegster in het legerhospitaal, de kordate maar ondoorgrondelijke zuster Margareta, die hem de bloedige praktijk van het vak leert. Met beperkte middelen en operaties bij kaarslicht proberen ze samen hun patiënten op te lappen, wetende dat velen het niet zullen redden en dat degenen die maar een beetje hersteld zijn weer gauw teruggehaald worden om aan het front alsnog gedood te worden.
Nervenshock
Experiment
Met elektrische schokken – soms toegebracht op de testikels – of door een stalen bal in hun keel te duwen om een gevoel van verstikking op te roepen, trachten Duitse en Oostenrijkse ‘experts’ de geestelijk gekwelde mannen te genezen. Lucius en Margareta ontdekken echter dat goede zorg, rust, werktherapie en veel praten een veel beter resultaat opleveren. De behandeling van de ‘wintersoldaat’, die een begenadigd tekenaar is, wordt voor Lucius een soort van wetenschappelijk experiment. Terwijl de oorlog in Galicië voortraast en het front steeds dichterbij het hospitaal komt, heeft de Oostenrijkse legerleiding echter vooral behoefte aan nieuw kanonnenvoer. Wie geen zichtbare verwondingen heeft, zo is de gedachte, hoort aan het front. Dat is de keiharde realiteit van de oorlog, waartegen Lucius machteloos is.
Meer psychisch gebroken mannen arriveren in het hospitaal, waar Lucius ook met zijn eigen gevoelens – waaronder ook liefde – worstelt. Alle gruwelijke ervaringen laten hem ook na zijn terugkeer in Wenen niet los. In een brief aan een vriend schrijft hij:
“Nu, met elke dag die verstrijkt, voel ik mij steeds meer als een van mijn soldaten, die voor altijd leken vast te zitten in hun eeuwige winter. Ik had gedacht dat thuiskomen van het front deze problemen zou doe afnemen. Dat werd ons verteld: dat oorlogsdromen bedaren als het oorlogsgevaar geweken is. Maar dat is niet het geval. Tenzij er een oorlog is die ik nog niet doorheb.”
Boek: De wintersoldaat – Daniel Mason
Bekijk dit boek bij:
