De witte ‘hoedjes’ van Albanië: de qeleshe of plis

Tijdens sportwedstrijden tooien veel Albanese supporters zich met een qeleshe. Dit witte hoofddeksel, dat ook wel bekendstaat als plis of qylat, maakt onderdeel uit van de traditionele klederdracht van Albanië.

Vandaag de dag zijn er niet zo heel veel Albanezen meer die het hoofddeksel dragen, op enkele ouderen na, maar de qeleshe is nog wel nauw verbonden met de nationale cultuur. Supporters die het voorwerp vandaag de dag tijdens sportwedstrijden dragen lopen er in het dagelijks leven echter meestal niet mee. Anders dan oudere Albanezen dragen de supporters het wollen hoofddeksel doorgaans alleen tijdens de wedstrijd. Na afloop verdwijnt hij weer in de tas, tot een volgende wedstrijd. Ook een verschil is dat op deze ‘voetbal-versie’ van de qeleshe vaak een zwarte adelaar of rood landswapen is afgebeeld, terwijl de traditionele exemplaren volledig wit en onbedrukt zijn.

Het woord qeleshe komt van het Albanese woord voor wol (lesh). De traditionele exemplaren zijn allemaal met de hand gemaakt en dit is een vrij arbeidsintensief proces. De vorm kan per regio wel verschillen, maar ze zijn altijd gemaakt van witte wol. De geschiedenis van het hoofddeksel zou volgens sommige bronnen teruggaan op de Illyriërs, een Indo-Europese stam die in de oudheid het westelijke Balkan-schiereiland bewoonde.

In de jaren negentig werd het gebruik van de qeleshe of plis in Servië enige tijd verboden. Albanezen die in het land woonden konden beboet worden. Dat verbod stond niet op zichzelf. In voormalig Joegoslavië was het gebruik van het hoofddeksel voor etnisch Albanezen eerder ook al geruime tijd verboden. Ordehandhavers verwijderden het hoofddeksel in deze periode geregeld en in sommige gevallen zouden dragers zelfs zijn gearresteerd.

In buurland Kosovo, dat voor een groot deel bestaat uit etnisch Albanezen, is de plis nog geregeld in het straatbeeld te zien en is het hoofddeksel een middel om trots uiting te geven aan de nationale identiteit. Ook in het voetbalstadion is de plis hier geregeld te zien. Zo is het hoofddeksel bijvoorbeeld het symbool van de succesvolle Kosovaarse voetbalclub FC Prishtina. De fanatieke aanhang van deze club heeft zich zelfs naar de wollen ‘hoed’ vernoemd: Plisat.

Het woord plis (dat vooral in Kosovo wordt gebruikt) is waarschijnlijk afgeleid van de oud-Griekse term pilos (lege hoed).

Bronnen ▼